एकूण लोकसंख्येच्या संदर्भात पाच भारतीय महानगरे उतरत्या क्रमाने मांडलेली आहेत, खालीलपैकी कोणता क्रम योग्य आहे?

एकूण लोकसंख्येच्या संदर्भात पाच भारतीय महानगरे मुंबई, दिल्ली, कोलकाता, चेन्नई, बेंगळुरू उतरत्या क्रमाने मांडली आहेत.

Key Points

• मेट्रोपॉलिटन क्षेत्राला कधी कधी मेट्रो क्षेत्र किंवा प्रवासी पट्टा म्हणून संबोधले जाते, हा एक दाट लोकवस्तीचा शहरी भाग आणि त्याच्या कमी लोकसंख्येच्या आसपासचे प्रदेश, शेअरिंग उद्योग, पायाभूत सुविधा आणि गृहनिर्माण यांचा समावेश असलेला प्रदेश आहे.
• मेट्रो शहर हे एक मोठे शहरी क्षेत्र आहे ज्याची लोकसंख्या शहराच्या मर्यादेत 1 दशलक्षांपेक्षा जास्त आहे.
• उप-शहरी भागात किमान 2 दशलक्ष पर्यंत असणे आवश्यक आहे. मेट्रो शहरांमध्ये रेल्वे, विमानतळ, बस टर्मिनल आणि इतर शहरे आणि शहरांसह मोठे रस्ते नेटवर्क यासारख्या सर्व प्रमुख सुविधा असणे आवश्यक आहे.
• भारतीय जनगणना आयोगाने 4 दशलक्षांपेक्षा जास्त लोकसंख्या असलेली भारतीय शहरे अशी मेट्रोपॉलिटन शहरांची व्याख्या केली आहे.
• भारतीय राज्यघटनेतील 74 वी घटनादुरुस्ती 10 लाख किंवा 1 दशलक्ष किंवा त्याहून अधिक लोकसंख्येचे क्षेत्र, एक किंवा अधिक जिल्ह्यांमध्ये समाविष्ट असलेले आणि दोन किंवा अधिक नगरपालिका किंवा पंचायती किंवा राज्यपालांनी निर्दिष्ट केलेल्या इतर संलग्न क्षेत्रांचा समावेश असलेले एक महानगर क्षेत्र म्हणून महानगर क्षेत्र होण्यासाठी सार्वजनिक अधिसूचनेद्वारे परिभाषित करते. 
• भारताच्या 2011च्या जनगणनेनुसार 40 दशलक्ष लोकसंख्येच्या व्याख्येनुसार, भारतातील काही प्रमुख महानगरे आहेत:
  • मुंबई (18 दशलक्षाहून अधिक)
  • दिल्ली (16 दशलक्षाहून अधिक)
  • कोलकाता (१४ दशलक्षाहून अधिक)
  • चेन्नई (८.६ दशलक्षाहून अधिक)
  • बंगलोर (सुमारे 8.5 दशलक्ष)
  • हैदराबाद (सुमारे 7.6 दशलक्ष)
  • अहमदाबाद (सुमारे 6.3 दशलक्ष)
  • पुणे (सुमारे 5.05 दशलक्ष)
  • सुरत (सुमारे 4.5 दशलक्ष)

Additional Information

शहरी एकत्रीकरण

• भारताच्या 2011 च्या जनगणनेनुसार, एक शहरी समूह म्हणजे एक शहर आणि त्याच्या लगतच्या वाढीव (OGs), किंवा अशा शहरांच्या वाढीसह किंवा त्याशिवाय दोन किंवा अधिक भौतिकदृष्ट्या संलग्न शहरे बनवणारा एक सतत शहरी प्रसार आहे.
• शहरी समूहामध्ये किमान एक वैधानिक शहर असणे आवश्यक आहे आणि त्याची एकूण लोकसंख्या (म्हणजे सर्व घटक एकत्र ठेवलेले) 2001 च्या जनगणनेनुसार 20,000 पेक्षा कमी नसावेत.
  • भारताच्या 2011 च्या जनगणनेनुसार, भारतातील नागरी समूहांची संख्या 475 आहे. भारताच्या 2001 च्या जनगणनेनुसार, शहरी समूहांची संख्या 384 होती.
  • शहरी एकत्रीकरण (UA) चे पुढे 3 वेगवेगळ्या गटांमध्ये वर्गीकरण केले आहे.
  • वर्ग I UA (शहरी एकत्रीकरण) - किमान 1,00,000 व्यक्तींची लोकसंख्या.
  • दशलक्ष पेक्षा अधिक यूए (अर्बन एग्लोमेरेशन) – 1 दशलक्ष किंवा त्याहून अधिक लोकसंख्या. 42.6% शहरी लोकसंख्या या दशलक्ष प्लस शहरी समूहांमध्ये राहतात.
• मेगा सिटीज - ​​द मिलियन प्लस यूए/शहरांमध्ये, 10 दशलक्षाहून अधिक लोकांसह तीन खूप मोठे यूए आहेत, ज्यांना मेगा-सिटीज म्हणून ओळखले जाते.