एक मुक्त व्यापार क्षेत्र, आंतरराष्ट्रीय व्यापारात, तेथे आहे, जेथे

आंतरराष्ट्रीय व्यापारात एक मुक्त व्यापार क्षेत्र आहे, जेथे सदस्य देश व्यापारावरील शुल्क आणि कोटा रद्द करतात परंतु सदस्य नसलेल्या देशांकडून आयातीवर निर्बंध लादण्यासाठी स्वातंत्र्य कायम ठेवतात.

Key Points 

• मुक्त व्यापार करार दोन किंवा अधिक देशांद्वारे केले जातात ज्यांना आपापसात आर्थिक सहकार्यावर शिक्कामोर्तब करायचे आहे आणि व्यापाराच्या अटींवर सहमती दर्शवायची आहे.
• करारामध्ये, सदस्य देश विशेषत: आयात आणि निर्यातीच्या बाबतीत सदस्य देशांवर लादले जाणारे शुल्क आणि शुल्क ओळखतात.
• मुक्त व्यापार क्षेत्र (FTZ ) हा विशेष आर्थिक क्षेत्राचा वर्ग आहे. हे एक भौगोलिक क्षेत्र आहे जिथे माल आयात, संग्रहित, हाताळणी, उत्पादित किंवा पुनर्रचना आणि विशिष्ट सीमाशुल्क नियमांनुसार पुन्हा निर्यात केली जाऊ शकते आणि सामान्यत: सीमा शुल्काच्या अधीन नाही.
• FTA प्रमाणेच कस्टम युनियन, त्याच्या सदस्यांमधील शुल्क देखील काढून टाकते, परंतु ते आयात आणि निर्यात केलेल्या वस्तूंवर सदस्य नसलेल्यांसाठी एक सामान्य बाह्य शुल्क देखील सेट करते. FTA आणि कस्टम युनियनमधील मुख्य फरक म्हणजे FTA व्यवहारांतर्गत अधिक अनुपालन (नोकरशाही) गुंतलेली असते.
• राष्ट्रीय सुरक्षेच्या सुरक्षेसाठी धोरणात्मकदृष्ट्या महत्त्वपूर्ण मानल्या जाणार्‍या विशिष्ट उद्योगांचे संरक्षण करण्यासाठी व्यापार निर्बंध लागू केले जातात. संरक्षण उद्योगांना बहुधा महत्त्वपूर्ण पातळीचे संरक्षण मिळते कारण ते राष्ट्रीय हितासाठी महत्त्वाचे मानले जाते.
• देशांतर्गत बाजारपेठेला परदेशी स्पर्धेपासून वाचवण्यासाठी अनेक देश आयात प्रतिबंधित करतात. अशा वर्तनाला संरक्षणवाद म्हणून ओळखले जाते. देश हे प्रामुख्याने घरच्या राजकीय मागण्या पूर्ण करण्यासाठी करतात. व्यापारात अनेक प्रकारचे अडथळे आहेत.
• प्रवेशाच्या बंदरांमध्ये किंवा जवळील विशेष व्यावसायिक आणि औद्योगिक क्षेत्रे जेथे सीमा शुल्क भरल्याशिवाय परदेशी आणि देशांतर्गत माल आणला जाऊ शकतो. कच्चा माल, घटक आणि तयार वस्तूंचा समावेश असलेला माल, राष्ट्रीय सीमाशुल्क प्राधिकरणामध्ये पुनर्निर्यात किंवा प्रवेश करण्यापूर्वी संग्रहित, विक्री, प्रदर्शन, पुन्हा पॅक, असेंबल, क्रमवारी, श्रेणीबद्ध, साफ किंवा अन्यथा फेरफार केला जाऊ शकतो. जेव्हा माल झोनमधून सीमाशुल्कांच्या अधीन असलेल्या देशाच्या क्षेत्रामध्ये जातो तेव्हाच मालावर (किंवा मालापासून उत्पादित वस्तू) शुल्क लादले जाते. परदेशी व्यापार क्षेत्रांना परदेशी मुक्त क्षेत्रे, मुक्त बंदरे किंवा बंधपत्रित गोदामे असेही म्हणतात.

Additional Information 

मुक्त व्यापार क्षेत्र अनेक फायदे देते, यासह:

• मुक्त व्यापार क्षेत्राची चांगली गोष्ट म्हणजे ते स्पर्धेला प्रोत्साहन देते, ज्यामुळे देशाच्या प्रतिस्पर्ध्यांच्या बरोबरीने राहण्यासाठी त्याची कार्यक्षमता वाढते. उत्पादने आणि सेवा नंतर कमी किमतीत चांगल्या दर्जाच्या बनतात.
• जेव्हा तीव्र स्पर्धा असते, तेव्हा देश अधिक कार्यक्षम असलेली उत्पादने किंवा वस्तू तयार करतात. संसाधनांचा कार्यक्षम वापर म्हणजे नफा वाढवणे.
• जेव्हा मुक्त व्यापार असतो, आणि शुल्क आणि कोटा काढून टाकले जातात, तेव्हा मक्तेदारी देखील संपुष्टात येते कारण अधिक खेळाडू बाजारात येऊ शकतात आणि सामील होऊ शकतात.
• जेव्हा स्पर्धा असते, विशेषत: जागतिक स्तरावर, किमती निश्चितपणे कमी होतील, ज्यामुळे ग्राहकांना उच्च क्रयशक्तीचा आनंद घेता येईल.
• आयात कमी किमतीत उपलब्ध झाल्यामुळे, ग्राहकांना स्वस्त असलेल्या विविध उत्पादनांमध्ये प्रवेश मिळतो.

मुक्त व्यापार क्षेत्राद्वारे आणलेले सर्व फायदे असूनही, काही संबंधित तोटे देखील आहेत, यासह:

• जेव्हा आयात मुक्तपणे व्यापार केला जातो, तेव्हा देशांतर्गत उत्पादक कोणत्याही कायदेशीर परिणामांच्या भीतीशिवाय उत्पादनांची कॉपी करू शकतात आणि नॉक-ऑफ म्हणून विकू शकतात. म्हणून, जोपर्यंत FTA मध्ये बौद्धिक संपदा कायद्याच्या तरतुदी आणि अंमलबजावणीचा समावेश होत नाही तोपर्यंत निर्यात करणार्‍या कंपन्यांना कोणतेही संरक्षण मिळत नाही.
• सदस्य देश यापुढे आयात करांच्या अधीन नसल्यामुळे, त्यांनी कमी झालेल्या कर महसुलाची भरपाई करण्याच्या मार्गांचा विचार करणे आवश्यक आहे.