स्वातंत्र्योत्तर परिस्थिती MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for Post Independence Scenario - मोफत PDF डाउनलोड करा

बरोबर उत्तर १९८५ आहे.

महत्वाचे मुद्दे

• राजीव-लोंगोवाल करार , ज्याला पंजाब करार म्हणूनही ओळखले जाते, १९८५ मध्ये स्वाक्षरी करण्यात आली.
• हा करार तत्कालीन पंतप्रधान राजीव गांधी आणि अकाली नेते हरचंद सिंग लोंगोवाल यांच्यात झाला होता.
• या कराराचा उद्देश पंजाब राज्यात शांतता आणि सामान्यता आणणे हा होता, जे एका अशांत काळातून जात होते.
• या कराराचे उद्दिष्ट नदीच्या पाण्याचे वाटप , सामान्य स्थिती पुनर्संचयित करणे आणि हिंसाचारामुळे बाधित झालेल्यांना पुरेशी भरपाई देणे यासह विविध मुद्द्यांवर लक्ष केंद्रित करणे होते.
• या करारातील एक महत्त्वाचा मुद्दा म्हणजे चंदीगड पंजाबला हस्तांतरित करणे आणि त्या बदल्यात हरियाणाला काही प्रदेश मिळतील.
• जरी हा करार शांततेच्या दिशेने एक महत्त्वाचे पाऊल होते, तरी त्याला विविध अतिरेकी गटांकडून विरोध झाला जे मान्य केलेल्या अटींच्या बाजूने नव्हते.

अतिरिक्त माहिती

• राजीव गांधी हे वयाच्या ४० व्या वर्षी भारताचे सर्वात तरुण पंतप्रधान होते.
• हरचंद सिंग लोंगोवाल हे अकाली दलाचे एक प्रमुख राजकीय नेते होते आणि त्यांनी शीख राजकीय चळवळीत महत्त्वाची भूमिका बजावली.
• करारावर स्वाक्षरी होऊनही, पंजाबमधील परिस्थिती तणावपूर्ण राहिली, ज्यामुळे दहशतवाद्यांनी लोंगोवाल यांची हत्या केली.
• हा करार पंजाबच्या इतिहासातील एक महत्त्वाची घटना मानला जातो कारण तो पंजाबमधील बंडखोरीचा अंत करण्याचा प्रयत्न होता.

Key Points 

• 18 मे 1974 रोजी झालेल्या भारताच्या पहिल्या यशस्वी अणुबॉम्ब चाचणीसाठी 'स्माइलिंग बुद्धा' हे कोड नेम होते.
• ही चाचणी भारतातील राजस्थानमधील पोखरण कसोटी रेंजवर घेण्यात आली.
• या घटनेने भारताला अणुशक्ती म्हणून चिन्हांकित केले, ज्यामुळे तो अणुबॉम्ब विकसित करणारा आणि चाचणी करणारा जगातील सहावा देश बनला.
• ऑपरेशनचे सांकेतिक नाव, 'स्माइलिंग बुद्ध', भारताच्या संस्कृतीचे अहिंसक स्वरूप आणि अणुऊर्जेचा शांततापूर्ण वापर प्रतिबिंबित करते.

Additional Information

लाल बहादूर शास्त्री हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• लाल बहादूर शास्त्री हे भारताचे दुसरे पंतप्रधान होते.
  • 1964 ते 1966 पर्यंत त्यांनी भारताचे पंतप्रधान म्हणून काम केले.
  • 1965 मध्ये भारत-पाकिस्तान युद्धाच्या वेळी ते पंतप्रधान होते.
  • महात्मा गांधींच्या जयंतीसोबत त्यांचा जन्मदिन 2 ऑक्टोबरला येतो.
  • "जय जवान, जय किसान" ही प्रसिद्ध घोषणा लालबहादूर शास्त्री यांनी दिली.
  • 10 जानेवारी 1966 रोजी त्यांनी पाकिस्तानचे तत्कालीन राष्ट्राध्यक्ष मुहम्मद अयुब खान यांच्यासमवेत ताश्कंद घोषणापत्रावर स्वाक्षरी केली.
  • परदेशात मरण पावणारे ते पहिले पंतप्रधान आहेत.
  • 1966 मध्ये त्यांना भारतरत्नने सन्मानित करण्यात आले.
  • मरणोत्तर भारतरत्न मिळवणारे ते पहिले व्यक्ती होते.
  • लाल बहादूर शास्त्रींच्या समाधीच्या जागेला विजयघाट असे म्हणतात.

Additional Information

• 1962 मध्ये भारत-चीन युद्धाच्या वेळी जवाहरलाल नेहरू हे भारताचे पंतप्रधान होते.
• 1971 मध्ये भारत-पाकिस्तान युद्धाच्या वेळी इंदिरा गांधी या भारताच्या पंतप्रधान होत्या.
• 1984 मध्ये भोपाळ गॅस दुर्घटना घडली तेव्हा राजीव गांधी हे भारताचे पंतप्रधान होते.

योग्य उत्तर ​लाल बहादुर शास्त्री आणि अयूब खान आहे.

Key Points

• ताश्कंद करार हा भारत-पाकिस्तान युद्ध संपवण्यासाठी 1965 मध्ये भारत आणि पाकिस्तानने स्वाक्षरी केलेला शांतता करार होता.
• ताश्कंद करारावर स्वाक्षरी करणारे लाल बहादूर शास्त्री हे पंतप्रधान आहेत.
• 10 जानेवारी 1966 रोजी लाल बहादूर शास्त्री आणि पाकिस्तानचे तत्कालीन राष्ट्रपती मुहम्मद अयुब खान यांनी ताश्कंद करारावर स्वाक्षरी केली.
• ताश्कंद ही उझबेकिस्तानची राजधानी आहे.
• सोव्हिएत पंतप्रधान ॲलेक्सी कोसिगिन यांनी या करारात मध्यस्थी केली.
• पक्षांनी मान्य केले की सर्व सशस्त्र सेना 5 ऑगस्ट 1965 पूर्वी ज्या स्थितीत होत्या त्या स्थितीत माघार घेतली जातील.
• भारतामध्ये या करारावर टीका करण्यात आली कारण त्यात युद्धविरहित करार किंवा काश्मीरमध्ये गनिमी युद्ध टाळण्यासाठी कोणतीही वचनबद्धता समाविष्ट नव्हती.
• ताश्कंद घोषणेनंतर (10 जानेवारी 1966) त्याच दिवशी ताश्कंदमध्ये लाल बहादूर शास्त्री यांचे निधन झाले.

Additional Information

• लाल बहादूर शास्त्री हे भारताचे दुसरे पंतप्रधान होते.
  • त्यांनी 1964 ते 1965 या काळात भारताचे पंतप्रधान म्हणून काम केले.
  • त्यांना "शांतता पुरुष" असे म्हटले जाते. 1965 च्या भारत-पाक संघर्षादरम्यान त्यांनी भारताचे पंतप्रधान म्हणून काम केले.
  • महात्मा गांधी यांचा जन्मदिवस त्याच दिवशी 2 ऑक्टोबर रोजी झाला.
  • लाल बहादूर शास्त्री यांनी "जय जवान, जय किसान" ही संज्ञा लोकप्रिय केली.
  • परदेशात निधन झालेले ते भारताचे पहिले पंतप्रधान आहेत.
  • 1966 मध्ये त्यांना भारतरत्न प्रदान करण्यात आला.
    • ते भारतरत्नचे पहिले मरणोत्तर प्राप्तकर्ते होते.
  • लाल बहादूर शास्त्रींच्या विश्रांतीचे ठिकाण विजयघाट म्हणून ओळखले जाते.

योग्य उत्तर आहे लक्षद्वीप.

• केंद्रशासित प्रदेशांच्या कॅबिनेटने लोक्कादिवे, मिनीकॉय आणि अमिनदीवी बेटांच्या जमीन महसूल आणि कुळवहिवाट नियमन, 1965 या कायद्यात सुधारणा मंजूर केली. याद्वारे केंद्रशासित प्रदेशांतील अनुसूचित जमातीच्या लोकसंख्येला वहिवाटीचा अधिकार प्रदान केला गेला.
• लक्षद्वीप बेटांवर जास्तीत जास्त अनुसूचित जमातीचे लोक राहतात आणि त्यांना वहिवाटीचा अधिकार नव्हता. 

लक्षद्वीप:

• राजधानी - कवरत्ती 
• प्रशासक - दिनेश्वर शर्मा 

योग्य उत्तर पर्याय 2 म्हणजे 18 मे 1974 आहे.

• या चाचणीचे कोड नाव 'स्माइलिंग बुद्धा' असे होते.
• श्रीमती इंदिरा गांधी त्या वेळी भारताच्या पंतप्रधान होत्या
• अणुचाचणी यशस्वी करणारा भारत हा जगातील सहावा देश ठरला आहे.
• 1974 चाचण्यांनंतर, भारताने 11 मे रोजी तीन आणि 13 मे 1998 रोजी दोन चाचण्या घेतल्या.
• 11 मे हा दिवस भारतात राष्ट्रीय तंत्रज्ञान दिवस म्हणून साजरा केला जातो.
• राजस्थानमधील पोखरणमध्ये ही चाचणी घेण्यात आली.
• भारतातील अणु कार्यक्रम 1940 च्या उत्तरार्धात होमी जे. भाभा यांच्या देखरेखीखाली सुरू करण्यात आला.
• भारताने अण्वस्त्रांचा प्रथम वापर न करण्याचे धोरण स्वीकारले होते.

योग्य उत्तर व्ही.के. कृष्ण मेनन आहे.

• 1962 मध्ये भारत-चीन युद्धादरम्यान राजीनामा देणारे मंत्री व्ही.के. कृष्ण मेनन आहेत.

Key Points

• वेंगाली कृष्ण कुरुप कृष्ण मेनन हे भारतीय राजकारणी, गैर-करिअर मुत्सद्दी आणि राष्ट्रवादी होते.
• त्यांचा जन्म 3 मे 1896 रोजी कोझिकोड येथे झाला.
• त्यांनी भारतीय राज्यघटनेच्या प्रस्तावनेचा पहिला मसुदा लिहिला.
• त्यांनी असंलग्न चळवळीचे नाव दिले.

Important Points

• ऑक्टोबर-नोव्हेंबर 1962 मध्ये भारत आणि चीनमध्ये भारत-चीन युद्ध झाले.
• वादग्रस्त हिमालयीन सीमा हे युद्धाचे मुख्य कारण होते.

Additional Information

योग्य उत्तर 1956 आहे.

Key Points

• भाषिक आधारावर राज्यांची पुनर्रचना 1956 मध्ये करण्यात आली.
• राज्य पुनर्रचना कायदा, 1956:
  • स्वातंत्र्यानंतर अनेकवेळा राज्यांच्या पुनर्रचनेची मागणी करण्यात आली.
  • आर्थिक, आर्थिक आणि प्रशासकीय आणि प्रादेशिक भाषा या समस्या होत्या.
  • या संदर्भात, 1953 मध्ये राज्य पुनर्रचना आयोग (SRC) ची स्थापना करण्यात आली.
  • आयोगाने सप्टेंबर 1955 मध्ये आपला अहवाल सादर केला.
• या आयोगाची नियुक्ती पंतप्रधान जवाहरलाल नेहरू यांनी केली होती.
• SRC चे प्रमुख एस. फजल अली होते आणि त्यात एम. पानीकर आणि एच. एन. कुंजरू असे दोन सदस्य होते.

Additional Information

• आंध्र प्रदेश हे भाषिक आधारावर निर्माण झालेले स्वतंत्र भारतातील पहिले राज्य होते. 1 ऑक्टोबर 1953 रोजी त्याची स्थापना झाली.

योग्य उत्तर 1971 आहे.

Key Points

• बांग्लादेश (पूर्व-पाकिस्तान) हा 1947 ते 1971 पर्यंत पाकिस्तानचा भाग होता.
• 3 डिसेंबर 1971 रोजी पाकिस्तानने उत्तर भारतावर हवाई हल्ले सुरू केल्यानंतर भारत युद्धात सामील झाला.
• त्यानंतरच्या भारत-पाकिस्तान युद्धात दोन युद्ध आघाड्यांवर व्यस्तता दिसून आली
• भारत सरकारने बंगाली मुस्लिम आणि हिंदूंना वाचवण्याचा निर्णय घेतला
• 16 डिसेंबर 1971 रोजी 93,000 पाकिस्तानी लष्करी आणि सरकारी अधिकाऱ्यांनी भारतीय लष्करासमोर आत्मसमर्पण केले.
• 3 डिसेंबर रोजी सुरू झालेल्या बांग्लादेश मुक्ती युद्धाची समाप्ती झाली.

​ Additional Information

• 26 मार्च हा बांग्लादेशचा स्वातंत्र्यदिन आहे.
• जनरल ए ए के नियाझी यांनी 16 डिसेंबर 1971 रोजी ढाका येथे शरणागतीच्या करारावर स्वाक्षरी केली आणि बांग्लादेशचे नवीन राष्ट्र म्हणून पूर्व पाकिस्तानची स्थापना झाली.
• 6 डिसेंबर रोजी संसदेत घोषणा केली की भारताने बांग्लादेश सरकारला मान्यता दिली आहे.
• 2 ऑगस्ट, 1972 रोजी, भारत आणि पाकिस्तानने शिमला करारावर स्वाक्षरी केली ज्या अंतर्गत सर्व 93,000 पाकिस्तानी युद्धकैद्यांची सुटका करण्याचे मान्य केले.

​

योग्य उत्तर सुवर्ण मंदिर आहे.

Key Points

• ऑपरेशन ब्लू स्टार हे एक लष्करी ऑपरेशन होते जे जून 1984 मध्ये अमृतसर, पंजाबमधील हरमंदिर साहिब (सुवर्ण मंदिर) संकुलाच्या इमारतींमध्ये लपलेल्या सशस्त्र अतिरेक्यांना पकडण्यासाठी केले गेले.
• जनरल अरुणकुमार श्रीधर वैद्य हे खालिस्तान चळवळीच्या अतिरेक्यांविरुद्ध लष्करी हल्ला करणाऱ्या ऑपरेशन ब्लू स्टारचे प्रमुख होते.
• भिंद्रनवाले हे दमदमी टकसालचे नेते होते आणि ऑपरेशन ब्लू स्टारमागील मुख्य कारणांपैकी एक होते.
  • नेता म्हणून भिंद्रनवाले यांनी शीख तरुणांवर प्रभाव पाडला.
• ऑपरेशन ब्लू स्टारचा बदला घेण्यास अनेक लोक मारले गेले. पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांची त्यांच्या दोन शीख अंगरक्षकांनी हत्या केली होती.

Important Points

• भारताच्या काही लष्करी कारवायांची यादी:

योग्य उत्तर जुनागढ आहे.

Key Points

• जुनागढ हे ब्रिटीश भारतातील एक संस्थान होते, जे आता गुजरातच्या बाहेर ब्रिटिश भारताच्या अंतर्गत आहे.
• 1947 च्या ब्रिटीश भारताच्या स्वातंत्र्य आणि फाळणीमध्ये, 565 संस्थानांना भारताच्या नवीन अधिराज्यात किंवा पाकिस्तानच्या नव्याने स्थापन झालेल्या राज्यामध्ये सामील होण्याचा पर्याय देण्यात आला होता.
• जुनागढचा नवाब, मुहम्मद महाबत खानजी तृतीय, एक मुस्लीम ज्याच्या पूर्वजांनी जुनागढ आणि छोट्या संस्थानांवर सुमारे दोनशे वर्षे राज्य केले होते, त्यांनी जुनागढ पाकिस्तानचा भाग व्हावा असा निर्णय घेतला.
• जुनागढ समुद्रमार्गे पाकिस्तानात सामील झाल्याचा युक्तिवाद करून नवाबने 15 ऑगस्ट 1947 रोजी लॉर्ड माउंटबॅटनच्या सल्ल्याविरुद्ध पाकिस्तानच्या अधिपत्यात प्रवेश केला.
• बाबरियावाड संस्थानाने आणि मंगरूळच्या शेख यांनी जुनागढपासून स्वातंत्र्य आणि भारतामध्ये प्रवेशाचा दावा करून प्रतिक्रिया दिली.

Additional Information

• गुजरातची राजधानी - गांधीनगर.
• गुजरातमधील सर्वात मोठे शहर - अहमदाबाद.
• गुजरातमधील जिल्हे - 33.
• गुजरातचे राज्यपाल - आचार्य देवव्रत.
• गुजरातचे उपमुख्यमंत्री - नितीन पटेल
• विधानसभेच्या एकूण जागा - 182.
• संसदेत प्रतिनिधित्व करणारे गुजरातचे सदस्य - 26.

जे. बी. कृपलानी हे योग्य उत्तर आहे. 

Key Points

• 1947 मध्ये भारत स्वतंत्र झाला तेव्हा जे. बी. कृपलानी हे कॉँग्रेसचे अध्यक्ष होते. 
• जे. बी. कृपलानी हे भारतीय राजकारणी, गांधीवादी समाजवादी, गूढवादी आणि स्वातंत्र्य कार्यकर्ते होते. 
• जे. बी. कृपलानी यांच्या पत्नी सुचेता कृपलानी या भारतातील पहिल्या महिला मुख्यमंत्री होत्या, त्यांनी 1963 ते 1967 पर्यंत उत्तरप्रदेशच्या मुख्यमंत्री म्हणून काम केले.
• 1950 मध्ये कॉँग्रेस अध्यक्षपदाच्या निवडणुकीत कृपलानी यांचा पुरुषोत्तम दास टंडन यांच्याकडून पराभव झाला होता.

Additional Information

• 1947 मध्ये भारताच्या स्वातंत्र्याच्या वेळी क्लेमेंट ॲटली हे ब्रिटनचे पंतप्रधान होते.  
• जवाहरलाल नेहरू 1920 च्या दशकात भारतीय राष्ट्रीय कॉँग्रेसचे नेते होते, 1947 मध्ये ते भारताचे पहिले पंतप्रधान बनले.
• सरदार पटेल हे एक भारतीय राजकारणी होते, ते देशाच्या स्वातंत्र्य लढ्यात भारतीय राष्ट्रीय कॉँग्रेसचे ज्येष्ठ नेते होते. ते भारताचे पहिले उपपंतप्रधान म्हणून कार्यरत होते.