राष्ट्रीय उत्पन्न मोजण्याच्या पद्धती MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for Methods of measuring National Income - मोफत PDF डाउनलोड करा

योग्य उत्तर- पर्याय 2 ( पाचवी पंचवार्षिक योजना) हे आहे.

Key Points

• 10 व्या पंचवार्षिक योजनेचे (2002-2007) उद्दिष्ट एकूण देशांतर्गत उत्पादन (GDP) मध्ये 8% वार्षिक वाढ हे आहे.
• भारताचे पहिले पंतप्रधान जवाहरलाल नेहरू यांनी भारतीय संसदेला पहिली पंचवार्षिक योजना सादर केली, ज्याकडे तातडीने लक्ष देण्याची गरज होती.
• सन 2003 पर्यंत, दहाव्या पंचवार्षिक योजनेत असे सुचवले आहे की मुलांनी शाळेत जाणे आवश्यक आहे.
• 2007 पर्यंत दारिद्र्य दर किमान पाच टक्क्यांनी कमी झाला असेल.

Important Points

• 10 व्या पंचवार्षिक योजनेचे मुख्य उद्दिष्ट देशाचे संपूर्णपणे आधुनिकीकरण करणे हे आहे, ज्यामुळे ते जगातील सर्वात वेगाने वाढणाऱ्या काही अर्थव्यवस्थांशी स्पर्धा करण्यास सक्षम आहे.
• तसेच दहा टक्के वार्षिक आर्थिक विकास दर सुरू करण्याची योजना आहे.

घटक उत्पन्नानुसार NNP  हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• राष्ट्रीय उत्पन्न हे एका वर्षात देशाच्या उत्पादित केलेल्या सर्व वस्तू आणि सेवांच्या अंतिम उत्पादनाचे एकूण मूल्य आहे.
• राष्ट्रीय उत्पन्न हे घटक उत्पन्नानुसार निव्वळ राष्ट्रीय उत्पादन म्हणून देखील ओळखले जाते. भांडवली वापर किंवा घसारा यासह दिलेल्या कालावधीतील देशाच्या रहिवाशांच्या एकूण उत्पन्नाची ही बेरीज आहे. जमीन, श्रम, भांडवल आणि उद्योजकता यांसारख्या उत्पादनाच्या घटकांना दिलेली सर्व देयके वस्तू आणि सेवांचे उत्पादन केलेल्या घटक व्ययावर असतात.

राष्ट्रीय उत्पन्न = घटक उत्पन्नानुसार NNP

Important Points

• सायमन कुझनेट्सच्या मते, राष्ट्रीय उत्पन्नाची गणना तीन पद्धतींनी करता येते.
  • उत्पादन पद्धत-
  • या पद्धतीत, एका वर्षात देशात उत्पादित केलेल्या अंतिम वस्तू आणि सेवांचे निव्वळ मूल्य प्राप्त होते, ज्याला अंतिम उत्पादन म्हणतात.
  • उत्पन्न पद्धत-
  • या पद्धतीमध्ये, विविध क्षेत्रांमध्ये आणि व्यावसायिक उद्योगांमध्ये कार्यरत लोकांकडून मिळविलेले एकूण निव्वळ उत्पन्न प्राप्त केले जाते. या पद्धतीद्वारे, एकूण भाडे, एकूण वेतन, एकूण व्याज आणि एकूण नफा म्हणून पावत्या जोडून निव्वळ उत्पन्न प्राप्त केले जाते.
  • उपभोग पद्धत-
  • त्याला खर्च पद्धत असेही म्हणतात.
  • उत्पन्न एकतर उपभोगावर किंवा बचतीवर खर्च केले जाते. म्हणून, राष्ट्रीय उत्पन्न म्हणजे एकूण वापर आणि एकूण बचत.
• भारतातील राष्ट्रीय उत्पन्नाची गणना केंद्रीय सांख्यिकी संस्थेद्वारे केली जाते.
• केंद्रीय सांख्यिकी कार्यालय (CSO), मंत्रालयाचे एक संलग्न कार्यालय, देशातील सांख्यिकीय क्रियाकलापांचा समन्वय साधते आणि सांख्यिकीय मानके विकसित करते

Additional Information

• GNP (एकूण राष्ट्रीय उत्पादन):  GNP मध्ये केवळ त्या वस्तू आणि सेवांचा समावेश होतो ज्या भारतातील रहिवाशांनी उत्पादित केल्या आहेत, मग ते भारतात किंवा परदेशात काम करत असले तरीही.
  • GNP = उपभोग + एकूण खाजगी गुंतवणूक + सरकारी खर्च + निव्वळ निर्यात + परदेशातून निव्वळ घटक उत्पन्न.
• NNP (निव्वळ राष्ट्रीय उत्पादन) हे भांडवली वस्तूंद्वारे दरवर्षी गमावलेले घसारा मूल्य वजा केल्यानंतर एका वर्षात अर्थव्यवस्थेत उत्पादित केलेल्या वस्तू आणि सेवांचे मूल्य आहे. हे बाजारभावानुसार NNP आहे कारण वस्तू आणि सेवांचे मूल्य त्यांच्या वास्तविक बाजार दराने घेतले जाते.

NNP = GNP – भांडवली वस्तूंचे घसारा मूल्य 

बरोबर उत्तर केवळ 1 आहे.

• राष्ट्रीय उत्पन्न हे निश्चित कालावधीत अर्थव्यवस्थेत उत्पादित एकूण वस्तू आणि सेवांचे मूल्य आहे.
• स्थूल राष्ट्रीय उत्पादन(GNP), स्थूल देशांर्तगत उत्पादन(GDP), स्थूल राष्ट्रीय उत्पन्न(GNI), निव्वळ राष्ट्रीय उत्पादन(NNP), निव्वळ राष्ट्रीय उत्पन्न(NNI) आणि दरडोई उत्पन्न(PCI) यांद्वारे राष्ट्रीय उत्पन्न मोजले जाऊ शकते. .
• निव्वळ देशांतर्गत उत्पादन हे GDP असून 'घसारा' च्या मूल्याचे वजन समायोजित केल्यानंतर मोजला जातो. म्हणून विधान 1 बरोबर आहे.
• भारतात वाणिज्य व उद्योग मंत्रालय हे मालमत्ता घसारा ठरवण्याचे दर जाहीर करते आणि यादी प्रसिद्ध केली जाते, ती अर्थव्यवस्थेच्या वेगवेगळ्या विभागांद्वारे वेगवेगळ्या मालमत्तेतील घसाराची वास्तविक पातळी निश्चित करण्यासाठी वापरली जाते.
• स्थूल राष्ट्रीय उत्पादन(GNP) हा देशाचा GDP असून त्यास 'परदेशातील उत्पन्नात' एकत्रित केला जातो. 
• GNP हे 'राष्ट्रीय उत्पन्न' आहे ज्यानुसार IMF च्या दर्ज्याच्या बाबतीत क्रयशक्ती समानततेमध्ये(PPP) देशांचा क्रमांक लागतो. म्हणून विधान 2 चूक आहे.
• राष्ट्रीय उत्पन्नामध्ये समाविष्ट केलेल्या वस्तू-
  • स्वत: च्या उपभोगाकरिता उत्पादित वस्तू
  • स्वयं-अधिकृत मालमत्तेचे अंदाजित भाडे
• राष्ट्रीय उत्पन्नामध्ये समाविष्ट नसलेल्या वस्तू -
  • आंतरसंक्रामक वस्तू
  • हस्तांतरणाची देयके (परताव्याच्या अपेक्षेशिवाय एकतर्फी देयके; भेटवस्तू, बेरोजगारी भत्ता, देणगी इ.)
  • जुन्या वस्तूंची विक्री आणि अस्तित्त्वात असलेल्या सेवांची खरेदी (शेअर्स जोपर्यंत IPOच्या माध्यमाद्वारे नसतील तोपर्यंत त्यांचा यात समावेश होत नसतो)
  • अप्रत्यक्ष लाभ 
  • काळा पैसा
  • गृहिणींनी केलेले काम
• म्हणून विधान 3 चूक आहे.

योग्य उत्तर म्हणजे एकूण अंतर्गत उत्पादन (GDP) आहे.

Key Points 

• एकूण अंतर्गत उत्पादन (GDP) म्हणजे दिलेल्या कालावधीत देशात तयार झालेल्या सर्व अंतिम वस्तू आणि सेवांची एकूण बाजारपेठ किंमत आहे.
• देशाच्या अर्थव्यवस्थेचे आरोग्य मोजण्यासाठी GDP हा प्राथमिक निर्देशक म्हणून वापरला जातो.
• ते देशाचे आर्थिक छायाचित्र प्रदान करते, ज्याचा वापर अर्थव्यवस्थेचे आकार आणि त्याच्या वाढीचा दर अंदाज लावण्यासाठी केला जातो.
• GDP हे तीन वेगवेगळ्या दृष्टीकोनातून मोजले जाऊ शकते: उत्पादन (किंवा उत्पादन) दृष्टीकोन, उत्पन्न दृष्टीकोन आणि खर्च दृष्टीकोन.

Additional Information 

• राष्ट्रीय उत्पन्न:
  • राष्ट्रीय उत्पन्न म्हणजे विशिष्ट कालावधीत, सामान्यतः एक वर्षात, देशाने तयार केलेल्या सर्व वस्तू आणि सेवांची एकूण किंमत आहे.
  • यात परदेशातून निवासी लोकांना मिळालेले उत्पन्न समाविष्ट आहे.
• विदेशातून मिळालेले निव्वळ घटक उत्पन्न (NFI):
  • NFI म्हणजे निवासी लोकांना परदेशातून घटक सेवांसाठी (जसे की श्रम आणि भांडवल) मिळालेले उत्पन्न आणि स्थानिक अर्थव्यवस्थेत घटक सेवा पुरवणाऱ्या गैर-निवासी लोकांना दिलेले उत्पन्न यातील फरक आहे.
  • हे एकूण राष्ट्रीय उत्पादन (GNP) ची गणना करण्यात एक महत्त्वाचा घटक आहे.
• एकूण राष्ट्रीय उत्पादन (GNP):
  • GNP देशातील रहिवाशांनी तयार केलेल्या वस्तू आणि सेवांची किंमत मोजते, उत्पादन देशात किंवा परदेशात झाले असले तरीही.
  • GNP = GDP + विदेशातून मिळालेले निव्वळ घटक उत्पन्न.

योग्य उत्तर कॉर्पोरेट कर आहे.

Key Points

• प्रत्यक्ष कर संपूर्णपणे करदात्याद्वारे थेट सरकारला दिले जातात.
• ज्या कराची जबाबदारी, तसेच तो भरण्याचा भार त्याच व्यक्तीवर राहतो.
• प्रत्यक्ष करांमध्ये आयकर, कॉर्पोरेट कर, संपत्ती कर, भेट कर, खर्च कर इत्यादी कर प्रकारांचा समावेश होतो.
• थेट कराच्या प्रकारांमध्ये हे समाविष्ट आहे :
  • प्राप्तिकर : आयकर विभागाने परिभाषित केल्यानुसार कर कंसानुसार त्याच व्यक्तीकडून आकारला जातो आणि भरलेला असतो.
  • कॉर्पोरेट टॅक्स : कंपन्या आणि कॉर्पोरेशन त्यांच्या नफ्यावर भरतात.
  • संपत्ती कर: एखाद्या व्यक्तीकडे असलेल्या मालमत्तेच्या मूल्यावर लावला जातो.
  • इस्टेट ड्युटी : वारसाहक्काच्या बाबतीत एखाद्या व्यक्तीने अदा केले.
  • भेट कर: करपात्र भेटवस्तू प्राप्त करणारी व्यक्ती सरकारला कर भरते.
  • फ्रिंज बेनिफिट्स टॅक्स : कर्मचार्‍यांना फ्रिंज बेनिफिट्स प्रदान करणार्‍या नियोक्त्याद्वारे अदा केला जातो आणि तो राज्य सरकारद्वारे गोळा केला जातो.

Additional Information 

• अप्रत्यक्ष कर
  • कर, जेथे कर भरण्याची जबाबदारी, अशा व्यक्तीवर असते जी नंतर कराचा भार दुसर्‍या व्यक्तीकडे हलवते.

बँकिंग पद्धत हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• एका आर्थिक वर्षात देशांतर्गत निर्माण होणाऱ्या सर्व अंतिम वस्तू व सेवांचे एकूण मूल्य म्हणजे राष्ट्रीय उत्पन्न होय.
• राष्ट्रीय उत्पन्न मोजण्याच्या पद्धती:

1. खर्च पद्धत- एका आर्थिक वर्षात अर्थव्यवस्थेमध्ये करण्यात आलेला एकूण खर्चाचा अंदाज या पद्धतींतर्गत काढला जातो.
2. उत्पन्न पद्धत- या पद्धतीनुसार, एका आर्थिक वर्षात देशातील कुटुंबसंस्थांनी उत्पादक सेवांसाठीचे भाडे, मजुरी, व्याज आणि नफा या स्वरूपात उत्पादनाच्या प्राथमिक घटकांना दिलेल्या देयकांच्या बाजूने कामावलेले एकूण राष्ट्रीय उत्पन्न मोजले जाते.
3. उत्पाद पद्धत- या पद्धतीनुसार, राष्ट्रीय उत्पन्न हे वस्तू व सेवांचा प्रवाह म्हणून मोजले जाते. या पद्धतीला निष्पादन पद्धत असेही म्हणतात.

Additional Information

• स्थूल देशांतर्गत उत्पाद (GDP): एका आर्थिक वर्षात देशाच्या भौगोलिक सीमांतर्गत उत्पादन होणाऱ्या सर्व अंतिम वस्तू व सेवा यांचे एकूण बाजारमूल्य म्हणजे स्थूल देशांतर्गत उत्पाद होय.
• स्थूल राष्ट्रीय उत्पाद (GNP): एका आर्थिक वर्षात देशाच्या नागरिकांनी उत्पादन केलेल्या सर्व अंतिम वस्तू व सेवा यांचे एकूण बाजारमूल्य म्हणजे स्थूल राष्ट्रीय उत्पाद होय.
• निव्वळ देशांतर्गत उत्पाद (NDP): GDP - भांडवली घसारा
• राष्ट्रीय उत्पन्न (NI): एका आर्थिक वर्षात देशांतर्गत उत्पादित सर्व वस्तू व सेवांचे एकूण मूल्य म्हणजे राष्ट्रीय उत्पन्न होय.
  • NI = NDP - निव्वळ परकीय घटक उत्पन्न - परदेशामध्ये देशातील नागरिकांनी कमावलेले उत्पन्न - अप्रत्यक्ष व्यवसाय कर.
• वैयक्तिक उत्पन्न (PI): देशातील नागरिकांनी मिळविलेले एकूण उत्पन्न (हस्तांतरण देयकांसह)
  • PI = NI - कमावलेले पण प्राप्त नसलेले उत्पन्न - सरकारी रोख्यांमधून मिळणारे व्याज.
• व्ययक्षम उत्पन्न (DI) = PI - आयकर.

योग्य उत्तर केंद्रीय सांख्यिकी कार्यालय (CSO) आहे.

Key Points केंद्रीय सांख्यिकी कार्यालय (CSO), सांख्यिकी आणि कार्यक्रम अंमलबजावणी मंत्रालय ही राष्ट्रीय उत्पन्नाच्या अंदाजासाठी नोडल एजन्सी आहे.

राष्ट्रीय उत्पन्न मोजण्याची पद्धत:

• उत्पादन पद्धत
• उत्पन्नाची पद्धत
• उपभोग पद्धत

Additional Information

भारतातील राष्ट्रीय उत्पन्न अंदाजाचा इतिहास:

• भारताच्या राष्ट्रीय उत्पन्नाची गणना करण्याचा पहिला प्रयत्न दादाभाई नौरोजी यांनी 1867- 68 मध्ये केला होता.
• प्रोफेसर पी.सी. यांच्या अध्यक्षतेखालील राष्ट्रीय उत्पन्न समितीने महालनोबिस 1949 मध्ये पहिला अधिकृत प्रयत्न केला.

RBI: रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया ही भारताची मध्यवर्ती बँक आहे जी भारतीय रुपयाचे मुद्दे आणि पुरवठा नियंत्रित करते.

वित्त मंत्रालय: हे भारताच्या अर्थव्यवस्थेशी संबंधित भारत सरकारमधील मंत्रालय आहे.

 Key Points

1. रेपो दर हा देशाची मध्यवर्ती बँक (भारतीय रिझर्व्ह बँक) निधीची कमतरता असल्यास व्यावसायिक बँकांना कर्ज देते तो दर आहे.
2. चलनवाढ नियंत्रित करण्यासाठी रेपो रेटचा वापर चलन प्राधिकरणांकडून केला जातो.
3. RBI ने रेपो दर, RBI ज्या दराने बँकांना कर्ज देते तो दर चार टक्क्यांवर अपरिवर्तित आहे आणि रिव्हर्स रेपो दर - RBI बँकांकडून कर्ज घेते असा दर - 3.35 टक्के ठेवला आहे.
4. रेपो रेट हा दर आहे ज्या दराने केंद्रीय बँक व्यावसायिक बँकांना सरकारी रोख्यांवर कर्ज देते.

Important Points

1. रिव्हर्स रेपो रेट म्हणजे रिझव्‍‌र्ह बँकेने बँकेकडे ठेवलेल्या निधीसाठी बँकांना दिलेले व्याज.
2. वैधानिक तरलता प्रमाण (SLR) म्हणजे किमान राखीव आवश्यकता ज्याला देशातील व्यावसायिक बँकांनी राखले पाहिजे. 
3. CRR किंवा रोख राखीव प्रमाण हे रोख स्वरूपात ठेवल्या जाणार्‍या बँकेच्या ठेवींचे किमान प्रमाण/टक्केवारी असते.
4. रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) च्या चलनविषयक धोरण समितीने (MPC) आवश्यक तोपर्यंत 'अनुकूल भूमिका' कायम ठेवत सलग नवव्यांदा रेपो दर 4 टक्क्यांवर अपरिवर्तित ठेवला. RBI गव्हर्नर शक्तीकांत दास यांनी 2021 मध्ये घोषणा केली.

Additional Information

• रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI):
  • RBI ची स्थापना हिल्टन यंग कमिशनच्या शिफारशीच्या आधारे एप्रिल 1935 मध्ये, >RBI कायदा, 1934 लागू करण्यात आली.
  • भारतीय रिझर्व्ह बँक (सार्वजनिक मालकीचे हस्तांतरण) कायदा, 1948 च्या आधारे त्याचे राष्ट्रीयीकरण करण्यात आले.
  • भारताच्या परकीय चलनाच्या साठ्याचा संरक्षक रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया आहे.
  • त्याचे पहिले राज्यपाल सी.डी. देशमुख.
  • RBI चे मुख्यालय मुंबईत आहे.
  • RBI चे सध्याचे गव्हर्नर शक्तीकांत दास आहेत.

Key Points

• बँक दर:
  • त्याला पुनर्सवलत दर असेही म्हणतात. हा दर आहे, ज्यावर RBI व्यापारी बँकांना वित्तपुरवठा करते.
• रोख राखीव प्रमाण (CRR):
  • RBI (सुधारणा) विधेयक, 2006, RBI ला CRR-रोख विहित करण्याचा अधिकार देते जे बँका कोणत्याही फ्लोअर रेट किंवा कमाल दराशिवाय RBI कडे जमा करतात.
• वैधानिक तरलता प्रमाण (SLR):
  • हे तरल मालमत्तेचे गुणोत्तर आहे, जे सर्व व्यावसायिक बँकांना रोख, सोने आणि बोजा नसलेल्या मंजूर सिक्युरिटीजच्या रूपात त्यांच्या एकूण मागणी आणि वेळ ठेव दायित्वांच्या 40% पेक्षा जास्त नसावेत (श्रेणी 25-40% आहे. ).
• रेपो रेट​:
  • हा दर आहे, ज्यावर आरबीआय रोख्यांवर बँकेला अल्पकालीन पैसे देते
• रिव्हर्स रेपो रेट:
  • हा दर आहे, ज्यावर बँका आरबीआयकडे अल्पकालीन अतिरिक्त तरलता ठेवतात.
• ओपन मार्केट ऑपरेशन्स (OMOs):
  • OMOs अंतर्गत, आरबीआय जी-सिक्युरिटीज बाजारात विकते.
• कर्जाचे प्रमाण नियंत्रित करण्यासाठी आणि पत विस्तार आणि संकुचित झाल्यामुळे होणारी चलनवाढ आणि चलनवाढीच्या दबावांवर अप्रत्यक्षपणे नियंत्रण ठेवण्यासाठी परिमाणात्मक क्रेडिट नियंत्रणे वापरली जातात.

घटक किमतीनुसार GNP हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• एका आर्थिक वर्षात देशाच्या सामान्य नागरिकाने निर्माण केलेल्या सर्व अंतिम वस्तू व सेवांच्या निव्वळ बाजारमूल्याला बाजारभावानुसार निव्वळ राष्ट्रीय उत्पादन (NNP) म्हणून संबोधले जाते.
• एका आर्थिक वर्षात देशाच्या सामान्य नागरिकाने देशांतर्गत व्युत्पन्न केलेल्या सर्व अंतिम वस्तू व सेवांचे एकूण बाजारमूल्य हे घटक किमतीनुसार सकल राष्ट्रीय उत्पादन (GNP) म्हणून ओळखले जाते.
• घटक किमतीनुसार GNP = बाजारभावानुसार NNP + घसारा-निव्वळ अप्रत्यक्ष कर.

म्हणून, बाजारभावानुसार NNP + घसारा – निव्वळ अप्रत्यक्ष कर = घटक किमतीनुसार GNP हे योग्य उत्तर आहे.

योग्य उत्तर भांडवली वस्तू आहे.

• भांडवली वस्तू:- ज्या वस्तू ग्राहकांच्या तात्काळ गरजा भागवण्यासाठी नव्हे तर इतर वस्तूंच्या उत्पादनासाठी खरेदी केल्या जातात.

Key Points

• भांडवली वस्तू:- ज्या वस्तू ग्राहकांच्या तात्काळ गरजा भागवण्यासाठी नव्हे तर इतर वस्तूंच्या उत्पादनासाठी खरेदी केल्या जातात.
• अंतिम निर्मित वस्तू:- या खालील गोष्टींसाठी वापरल्या जातात:
  • वैयक्तिक वापर (जसे की, ग्राहकांनी खरेदी केलेला ब्रेड), किंवा
  • गुंतवणूक किंवा भांडवल निर्मिती (जसे की इमारत, व्यवसाय संस्थेने खरेदी केलेली यंत्रसामग्री)
• अंशप्रक्रियित वस्तू:- या अशा आहेत, ज्या यासाठी वापरल्या जातात:
  • पुढील प्रक्रिया (जसे की मिठाई बनवण्यासाठी वापरली जाणारी साखर), किंवा
  • त्याच वर्षी पुनर्विक्री (जर एक गाडी विक्रेत्याने पुनर्विक्रीसाठी गाडी खरेदी केली असेल).
• उपभोग्य वस्तू:- ज्या वस्तू थेट ग्राहकांच्या गरजा पूर्ण करतात.

​एकूण घटक उत्पन्नांची बेरीज हे योग्य उत्तर आहे.

• राष्ट्रीय उत्पन्न म्हणजे एखाद्या देशाने आर्थिक वर्षात उत्पादित केलेल्या वस्तू आणि सेवांचे मूल्य.
• राष्ट्रीय उत्पन्न हे त्यांच्या जमीन, श्रम, भांडवल आणि संघटनात्मक क्षमतेच्या योगदानासाठी संसाधनांद्वारे कमावले जाते.
• भाडे, मजुरी, व्याज आणि नफा या स्वरूपात उत्पादनाच्या घटकांद्वारे प्राप्त झालेल्या उत्पन्नाच्या बेरीजला राष्ट्रीय उत्पन्न म्हणतात.
• देशाच्या राष्ट्रीय उत्पन्नाच्या वाढीवरून देशाची प्रगती ठरवता येते.

Additional Information

• राष्ट्रीय उत्पन्नाची गणना करण्यासाठी 3 पद्धती आहेत.
  • उत्पन्नाची पद्धत
  • खर्चाची पद्धत
  • उत्पादन पद्धत
• उत्पादन पद्धतीनुसार,
  • राष्ट्रीय उत्पन्न किंवा NNPFC = GDPMP - स्थिर भांडवलाचा वापर + NFIA - निव्वळ अप्रत्यक्ष कर
  • NNPFC = निव्वळ राष्ट्रीय उत्पादन - अप्रत्यक्ष कर + अनुदान

योग्य उत्तर I आणि II दोन्ही आहे.

Key Points

• एखाद्या देशाने आर्थिक वर्षात उत्पादित केलेल्या वस्तू आणि सेवांचे एकूण मूल्य त्या देशाचे राष्ट्रीय उत्पन्न म्हणून ओळखले जाते.
• दुहेरी हिशेब टाळण्यासाठी राष्ट्रीय उत्पन्नाचे मोजमाप करताना मध्यवर्ती वस्तूंचा राष्ट्रीय उत्पन्नात समावेश केला जात नाही.
• राष्ट्रीय उत्पन्नाच्या गणनेमध्ये अंतिम वस्तूंचा समावेश केला जातो.

Additional Information

भारतातील राष्ट्रीय उत्पन्नाविषयी मुख्य तथ्ये-

• भारताचे राष्ट्रीय उत्पन्न काढण्याचा पहिला प्रयत्न दादाभाई नौरोजी यांनी केला होता.
• राष्ट्रीय उत्पन्न मोजण्याची पहिली वैज्ञानिक पद्धत प्रा. व्ही.के.आर.व्ही. राव 1931 मध्ये पण समाधानकारक नव्हते.
• 1949 मध्ये प्रा. पी. सी. महालनोबिस यांच्या अध्यक्षतेखालील राष्ट्रीय उत्पन्न समितीने पहिला अधिकृत प्रयत्न केला.
• केंद्रीय सांख्यिकी संस्था (CSO) भारतातील राष्ट्रीय उत्पन्न मोजण्यासाठी जबाबदार आहे.

Key Points 

• रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाची स्थापना 1 एप्रिल 1935 रोजी रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया कायदा, 1934 च्या तरतुदींनुसार झाली.
• रिझव्‍‌र्ह बँकेचे केंद्रीय कार्यालय सुरुवातीला कोलकाता येथे स्थापन करण्यात आले होते. परंतु 1937 मध्ये ते कायमस्वरूपी मुंबईला हलविण्यात आले. केंद्रीय कार्यालयामध्ये गव्हर्नरांचे स्थान असते आणि तेथे धोरणे तयार केली जातात.
• मूळतः खाजगी मालकीचे असले तरी, 1949 मध्ये राष्ट्रीयीकरण झाल्यापासून, रिझर्व्ह बँक ही पूर्णपणे भारत सरकारच्या मालकीची आहे.
• RBI ची मुख्य कार्ये- नोट जारी करण्याची मक्तेदारी, बँकांची बँक, सरकारची बँक, कंट्रोलर ऑफ क्रेडिट आणि एक्सचेंज व्यवस्थापन आणि नियंत्रण ही आहेत.
• नियोजन आयोगाची स्थापना ही 1950 मध्ये भारत सरकारच्या कार्यकारी निर्णयाद्वारे करण्यात आली. नियोजन आयोग ही घटनाबाह्य आणि गैर-वैधानिक संस्था असून, ती भारतातील सामाजिक आणि आर्थिक विकासासाठी पंचवार्षिक योजना तयार करण्यासाठी जबाबदार आहे.

योग्य उत्तर पर्याय 4 म्हणजे NNPFC हे आहे.

• NNPFC = घटक खर्चावर NNP.
• राष्ट्रीय उत्पन्न म्हणजे देशात कमावलेली एकूण रक्कम. राष्ट्रीय उत्पन्नाचे काही महत्त्वाचे मापदंड आहेत:-
• GDP:
  • सकल देशांतर्गत उत्पादन (GDP) हे एका आर्थिक वर्षात देशात बनवलेल्या सर्व तयार वस्तू आणि सेवांचे आर्थिक मूल्य आहे.
• NDP:
  • निव्वळ देशांतर्गत उत्पादन (NDP) हे एखाद्या राष्ट्राच्या आर्थिक उत्पादनाचे वार्षिक मोजमाप आहे, जे घसारा साठी समायोजित केले जाते आणि सकल देशांतर्गत उत्पादन (GDP) मधून घसारा वजा करून मोजले जाते.
• GNP:
  • सकल राष्ट्रीय उत्पादन (GNP), हे ठराविक कालावधीत देशाच्या रहिवाशांच्या मालकीच्या सर्व तयार वस्तू आणि सेवांचे मूल्य आहे.
• NNP:
  • निव्वळ राष्ट्रीय उत्पादन (NNP) ची गणना GNP घेऊन आणि नंतर घसारा वजा करून केली जाते.
• बाजारभावावर NNP (निव्वळ अप्रत्यक्ष कर) = घटक खर्चावर NNP. याला राष्ट्रीय उत्पन्न असेही म्हणतात