Animal Reproduction MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for Animal Reproduction - मोफत PDF डाउनलोड करा

बरोबर उत्तर अमीबा पुनर्जनन दर्शवते आहे.

Key Points 

• पुनर्जनन ही एक प्रक्रिया आहे ज्याद्वारे काही सजीव आपल्या शरीराचे गमावलेले किंवा नुकसान झालेले भाग पुन्हा वाढवू शकतात.
• विशेषीकृत पेशी पुनर्जननासाठी जबाबदार असतात आणि त्या नवीन ऊती तयार करण्यासाठी वेगाने गुणित होतात.
• हायड्रा आणि प्लॅनेरिया सारखे सजीव त्यांच्या उल्लेखनीय पुनर्जनन क्षमतेसाठी ओळखले जातात.
• अमीबा, एक एकपेशीय सजीव असल्याने, द्विविभाजनाने पुनरुत्पादन करतो म्हणून तो पुनर्जनन दर्शवत नाही.

Additional Information 

• द्विविभाजन:
  • अलैंगिक पुनरुत्पादनाचा एक प्रकार जिथे एक सजीव दोन समान भागांमध्ये विभागला जातो, प्रत्येक नवीन सजीव बनतो.
  • अमीबा द्विविभाजनाद्वारे पुनरुत्पादन करते.
• हायड्रा:
  • एक लहान, गोड पाण्यातील सजीव जो लहान तुकड्यांपासून संपूर्ण शरीर पुनर्जनित करण्याच्या क्षमतेसाठी ओळखला जातो.
  • पुनर्जनन अंतराली पेशी नावाच्या विशेषीकृत पेशींच्या प्रसाराद्वारे होते.
• प्लॅनेरिया:
  • सपाट कृमींचा एक प्रकार जो आपल्या शरीराचा कोणताही भाग पुनर्जनित करू शकतो.
  • प्लॅनेरिया पुनर्जननासाठी निओब्लास्ट म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या बहुशक्तिक असलेल्या आद्य पेशीचा वापर करतात.
• विशेषीकृत पेशी:
  • या पेशींमध्ये विविध प्रकारच्या ऊती आणि अवयव तयार करण्यासाठी विभाजन आणि फरक करण्याची क्षमता असते.
  • त्या पुनर्जनन प्रक्रियेत महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात.

बरोबर उत्तर i - d, ii - a, iii - b, iv - c आहे.

Key Points 

• अंडाशय (i) - स्त्री बीज तयार करते (d): अंडाशयाचे प्राथमिक कार्य म्हणजे स्त्री बीज, ज्याला अंडे किंवा ओवा असेही म्हणतात, तयार करणे. ते एस्ट्रोजन आणि प्रोजेस्टेरॉन सारखी संप्रेरके देखील स्रवते.
• अंडवाहिनी (ii) - निषेचन (a): अंडवाहिनी, ज्याला फॅलोपियन ट्यूब म्हणूनही ओळखले जाते, तेथे निषेचन होते. शुक्राणूचे अंडवाहिनीमध्ये अंड्यासह मिलन होऊन एक युग्मनज तयार होतो.
• गर्भाशय (iii) - रोपण (b): गर्भाशय हा असा अवयव आहे जिथे फलित अंड्याचे रोपण होते आणि गर्भात विकसित होते. ते विकसनशील गर्भासाठी पोषक वातावरण प्रदान करते.
• अपरा (iv) - विकसित होणार्‍या भ्रूणाचे पोषण करते (c): अपरा हा एक असा अवयव आहे जो गर्भावस्थेदरम्यान गर्भाशयात विकसित होतो. तो वाढत्या बाळाला ऑक्सिजन आणि पोषक तत्वे पुरवतो आणि बाळाच्या रक्तातील अपशिष्ट काढून टाकतो.

Additional Information 

• अंडाशय
  • अंडाशय हा स्त्री प्रजनन प्रणालीचा भाग आहे आणि गर्भाशयाच्या प्रत्येक बाजूला स्थित आहे.
  • ते बदामाच्या आकार आणि आकारमानाचे असतात.
  • अंडाशय मासिक पाळी चक्र आणि प्रजननक्षमता यामध्ये देखील महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात.
• अंडवाहिनी
  • अंडवाहिनीला फॅलोपियन ट्यूब म्हणूनही ओळखले जाते.
  • प्रत्येक महिलेला दोन अंडवाहिनी असतात, गर्भाशयाच्या प्रत्येक बाजूला एक.
  • अंडवाहिनी सुमारे 10-12 सेमी लांबीच्या असतात.
• गर्भाशय
  • गर्भाशयाला कूस म्हणूनही ओळखले जाते.
  • तो एक पोकळ, स्नायूचा अवयव आहे जो स्त्रीच्या श्रोणि प्रदेशात मूत्राशय आणि मलाशयाच्या मध्ये स्थित आहे.
  • गर्भाशयाचा आकार आणि आकारमान उलट्या नाशपातीच्या आकारासारखा असतो.
• अपरा
  • अपरा हा एक तात्पुरता अवयव आहे जो गर्भधारणेदरम्यान विकसित होतो.
  • तो गर्भाशयाच्या भिंतीला जोडला जातो आणि नाळेद्वारे बाळाशी जोडला जातो.
  • अपरा सामान्यतः 9 इंच व्यासाचा आणि 1 इंच जाडीचा असतो.

बरोबर उत्तर हायड्रा आहे.

Key Points 

• हायड्रा हे लहान, गोड्या पाण्यातील सजीव आहेत जे त्यांच्या अद्भुत पुनर्जनन क्षमतेसाठी ओळखले जातात.
• हायड्रामध्ये, कलिकायन हा अलैंगिक पुनरुत्पादनाचा एक प्रकार आहे जिथे मूळ जीवाच्या देह भित्तीपासून नवीन जीव विकसित होतात.
• कलिकायन प्रक्रियेत पुनर्जनन पेशी समाविष्ट असतात ज्या नवीन जीवांच्या निर्मितीसाठी वाढतात आणि विभेदित होतात.
• कलिका परिपक्व झाल्यावर, ती मूळ हायड्रापासून वेगळी होते आणि स्वतंत्र जीव बनते.
• पुनरुत्पादनाची ही पद्धत हायड्राला अनुकूल पर्यावरणीय परिस्थितीत त्यांची लोकसंख्या जलद वाढवण्यास अनुमती देते.

Additional Information 

• पुनर्जनन:
  • पुनर्जनन ही एक अशी प्रक्रिया आहे ज्याद्वारे काही सजीव गमावलेले किंवा कापलेले शरीराचे भाग बदलतात किंवा पुनर्संचयित करतात.
  • हायड्रा हे विस्तृत पुनर्जनन क्षमता असलेल्या सर्वात साध्या सजीवापैकी एक आहे.
• अलैंगिक पुनरुत्पादन:
  • अलैंगिक पुनरुत्पादन हा पुनरुत्पादनाचा एक प्रकार आहे ज्यामध्ये युग्मकांचे संलयन समाविष्ट नाही.
  • अलैंगिक पुनरुत्पादनाद्वारे तयार झालेले अपत्य मूळ जीवाशी अनुवांशिकदृष्ट्या सारखे असतात.
• आद्य पेशी:
  • हायड्रामध्ये, पुनर्जनन पेशी अधिक जटिल जीवांमधील आद्य पेशींसारख्या असतात.
  • या पेशी नवीन ऊती आणि अवयव तयार करण्यासाठी आवश्यक असलेल्या विविध पेशींच्या प्रकारांमध्ये विभेदित होऊ शकतात.
• पर्यावरणीय घटक:
  • हायड्रामधील कलिकायनाचा दर पाण्याचे तापमान, अन्नाची उपलब्धता आणि पाण्याची गुणवत्ता यासारख्या पर्यावरणीय घटकांनी प्रभावित होऊ शकतो.
  • अनुकूल परिस्थितीमुळे कलिकायनाचा आणि लोकसंख्या वाढीचा दर वाढू शकतो.

योग्य उत्तर पर्याय 1 आहे.

 Key Points

• अपरा हा गर्भाच्या पोषणासाठी जबाबदार आहे. हे एक अंग आहे जे गर्भावस्थेदरम्यान गर्भाशयात विकसित होते.
• फॅलोपियन नलिका हे त्या ठिकाणी आहे जिथे निषेचन होते. ते अंडाशयला गर्भाशयाशी जोडते आणि जिथे शुक्राणू अंड्याला भेटतात.
• गर्भाशय हे त्या ठिकाणी आहे जिथे गर्भावस्थेदरम्यान भ्रूण रोपण करतो आणि वाढतो. हे एक स्नायू अंग आहे जे स्त्रीच्या पात्रात स्थित आहे.

 Additional Information

• अपरा
  • अपरा वाढत्या बाळाला ऑक्सिजन आणि पोषक तत्वे पुरवतो आणि बाळाच्या रक्तातील कचरा काढून टाकतो.
  • ते गर्भाशयाच्या भिंतीला जोडलेले असते आणि बाळाची नाळ त्यातून निर्माण होते.
  • ते काही संसर्गांपासून आणि पदार्थांपासून संरक्षणात्मक अडथळा म्हणून काम करते.
• फॅलोपियन नलिका
  • फॅलोपियन नलिका ही ओव्हिडक्ट किंवा गर्भाशय नलिका म्हणूनही ओळखली जाते.
  • अंडाशयापासून गर्भाशयापर्यंत अंडे वाहून नेण्यात ते प्रजनन प्रक्रियेत महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते.
  • फॅलोपियन नलिकेतील अडथळे किंवा नुकसान बाळंतपणा किंवा एक्टोपिक गर्भधारणेस कारणीभूत ठरू शकते.
• गर्भाशय
  • गर्भाशय हे गर्भाशय म्हणूनही ओळखले जाते.
  • गर्भधारणेदरम्यान, वाढत्या गर्भाच्या सामावून घेण्यासाठी गर्भाशय लक्षणीयरीत्या वाढते.
  • बाळंतपणानंतर, अपरा बाहेर काढण्यास आणि रक्तस्त्राव कमी करण्यास मदत करण्यासाठी गर्भाशय आकुंचित होते.

प्रजनन हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• DNA प्रत तयार करणे, ही पुनरुत्पादन म्हणजेच प्रजनन प्रक्रियेतील एक मूलभूत घटना आहे.
• प्रजननादरम्यान, सजीव नवीन सजीव निर्माण करतात आणि या प्रक्रियेत DNA ची प्रतिकृती समाविष्ट असते, जेणेकरून संततीला योग्य जनुकीय माहिती मिळेल.
• DNA प्रतिकृती प्रक्रियेमुळे प्रत्येक नवीन पेशी किंवा सजीवाला त्याच्या पालकांसारखीच जनुकीय माहिती मिळत असल्याची खात्री होते.
• एका पिढीपासून दुसऱ्या पिढीपर्यंत जनुकीय माहितीच्या सातत्यतेसाठी ही प्रक्रिया महत्त्वाची आहे.
• लैंगिक आणि अलैंगिक प्रजननामध्ये DNA प्रत तयार करणे समाविष्ट असते, ज्यामुळे जनुकीय सामग्री प्रसारित होत असल्याची खात्री होते.

Additional Information

• श्वसन
  • श्वसन ही अशी प्रक्रिया आहे, ज्याद्वारे सजीव ऑक्सिजन आणि ग्लुकोजचे ऊर्जा, कार्बन डायऑक्साइड आणि पाण्यात रूपांतर करतात.
  • या प्रक्रियेत DNA प्रती तयार करणे समाविष्ट नाही.
• उत्सर्जन
  • उत्सर्जन म्हणजे शरीरातील टाकाऊ पदार्थ आणि विषारी पदार्थ शरीराबाहेर टाकण्याची प्रक्रिया होय.
  • या प्रक्रियेत वृक्क, यकृत आणि त्वचा यांचा समावेश असतो, परंतु त्यात DNA ची प्रतिकृती समाविष्ट नसते.
• अभिसरण
  • रक्ताभिसरण प्रणाली शरीराच्या पेशींमध्ये रक्त, पोषक तत्वे, वायू आणि टाकाऊ पदार्थ वाहून नेण्यासाठी जबाबदार असते.
  • त्यात DNA प्रती तयार करण्याची प्रक्रिया समाविष्ट नाही.

बरोबर उत्तर शरीराच्या सामान्य तापमानापेक्षा कमी तापमान.

Key Points 

• वृषण उदरगुहेत नसून अंडकोशामध्ये स्थित असतात.
• हे स्थान महत्त्वाचे आहे कारण शुक्राणूंच्या निर्मितीसाठी सामान्य शरीराच्या तापमानापेक्षा कमी तापमान आवश्यक असते.
• सामान्य शरीराचे तापमान सुमारे 37 अंश सेल्सिअस असते, तर अंडकोशाचे तापमान सुमारे 34 अंश सेल्सिअस असते, जे शुक्राणूजननासाठी आदर्श आहे.
• शुक्राणूंची कार्यक्षमता आणि गतीशीलता राखण्यासाठी कमी तापमान आवश्यक असते.
• अंडकोश एक नैसर्गिक तापमान नियंत्रक म्हणून काम करते, ज्यामुळे वृषण शुक्राणूंच्या निर्मितीसाठी अनुकूल तापमानावर राहतात.

Additional Information 

• शरीराचे उच्च तापमान
  • शरीराचे उच्च तापमान शुक्राणूंच्या निर्मितीसाठी हानिकारक ठरेल कारण ते शुक्राणूंची कार्यक्षमता आणि गतीशीलतेवर नकारात्मक परिणाम करेल.
• शरीराच्या सामान्य तापमानापेक्षा जास्त तापमान
  • शरीराच्या उच्च तापमानाप्रमाणेच, शरीराच्या सामान्य तापमानापेक्षा जास्त तापमान देखील शुक्राणूंच्या निर्मितीवर विपरीत परिणाम करेल.
• शरीराचे सामान्य तापमान
  • शरीराच्या सामान्य तापमानात शुक्राणूंची निर्मिती उत्तम प्रकारे होत नाही; त्यासाठी थोडेसे थंड वातावरण आवश्यक आहे.

योग्य उत्तर पर्याय 1 आहे.

 Key Points

• अपरा हा गर्भाच्या पोषणासाठी जबाबदार आहे. हे एक अंग आहे जे गर्भावस्थेदरम्यान गर्भाशयात विकसित होते.
• फॅलोपियन नलिका हे त्या ठिकाणी आहे जिथे निषेचन होते. ते अंडाशयला गर्भाशयाशी जोडते आणि जिथे शुक्राणू अंड्याला भेटतात.
• गर्भाशय हे त्या ठिकाणी आहे जिथे गर्भावस्थेदरम्यान भ्रूण रोपण करतो आणि वाढतो. हे एक स्नायू अंग आहे जे स्त्रीच्या पात्रात स्थित आहे.

 Additional Information

• अपरा
  • अपरा वाढत्या बाळाला ऑक्सिजन आणि पोषक तत्वे पुरवतो आणि बाळाच्या रक्तातील कचरा काढून टाकतो.
  • ते गर्भाशयाच्या भिंतीला जोडलेले असते आणि बाळाची नाळ त्यातून निर्माण होते.
  • ते काही संसर्गांपासून आणि पदार्थांपासून संरक्षणात्मक अडथळा म्हणून काम करते.
• फॅलोपियन नलिका
  • फॅलोपियन नलिका ही ओव्हिडक्ट किंवा गर्भाशय नलिका म्हणूनही ओळखली जाते.
  • अंडाशयापासून गर्भाशयापर्यंत अंडे वाहून नेण्यात ते प्रजनन प्रक्रियेत महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते.
  • फॅलोपियन नलिकेतील अडथळे किंवा नुकसान बाळंतपणा किंवा एक्टोपिक गर्भधारणेस कारणीभूत ठरू शकते.
• गर्भाशय
  • गर्भाशय हे गर्भाशय म्हणूनही ओळखले जाते.
  • गर्भधारणेदरम्यान, वाढत्या गर्भाच्या सामावून घेण्यासाठी गर्भाशय लक्षणीयरीत्या वाढते.
  • बाळंतपणानंतर, अपरा बाहेर काढण्यास आणि रक्तस्त्राव कमी करण्यास मदत करण्यासाठी गर्भाशय आकुंचित होते.

बरोबर उत्तर हायड्रा आहे.

Key Points 

• हायड्रा हे लहान, गोड्या पाण्यातील सजीव आहेत जे त्यांच्या अद्भुत पुनर्जनन क्षमतेसाठी ओळखले जातात.
• हायड्रामध्ये, कलिकायन हा अलैंगिक पुनरुत्पादनाचा एक प्रकार आहे जिथे मूळ जीवाच्या देह भित्तीपासून नवीन जीव विकसित होतात.
• कलिकायन प्रक्रियेत पुनर्जनन पेशी समाविष्ट असतात ज्या नवीन जीवांच्या निर्मितीसाठी वाढतात आणि विभेदित होतात.
• कलिका परिपक्व झाल्यावर, ती मूळ हायड्रापासून वेगळी होते आणि स्वतंत्र जीव बनते.
• पुनरुत्पादनाची ही पद्धत हायड्राला अनुकूल पर्यावरणीय परिस्थितीत त्यांची लोकसंख्या जलद वाढवण्यास अनुमती देते.

Additional Information 

• पुनर्जनन:
  • पुनर्जनन ही एक अशी प्रक्रिया आहे ज्याद्वारे काही सजीव गमावलेले किंवा कापलेले शरीराचे भाग बदलतात किंवा पुनर्संचयित करतात.
  • हायड्रा हे विस्तृत पुनर्जनन क्षमता असलेल्या सर्वात साध्या सजीवापैकी एक आहे.
• अलैंगिक पुनरुत्पादन:
  • अलैंगिक पुनरुत्पादन हा पुनरुत्पादनाचा एक प्रकार आहे ज्यामध्ये युग्मकांचे संलयन समाविष्ट नाही.
  • अलैंगिक पुनरुत्पादनाद्वारे तयार झालेले अपत्य मूळ जीवाशी अनुवांशिकदृष्ट्या सारखे असतात.
• आद्य पेशी:
  • हायड्रामध्ये, पुनर्जनन पेशी अधिक जटिल जीवांमधील आद्य पेशींसारख्या असतात.
  • या पेशी नवीन ऊती आणि अवयव तयार करण्यासाठी आवश्यक असलेल्या विविध पेशींच्या प्रकारांमध्ये विभेदित होऊ शकतात.
• पर्यावरणीय घटक:
  • हायड्रामधील कलिकायनाचा दर पाण्याचे तापमान, अन्नाची उपलब्धता आणि पाण्याची गुणवत्ता यासारख्या पर्यावरणीय घटकांनी प्रभावित होऊ शकतो.
  • अनुकूल परिस्थितीमुळे कलिकायनाचा आणि लोकसंख्या वाढीचा दर वाढू शकतो.

योग्य उत्तर एक निश्चित समतलात द्विविभाजन आहे.

 Key Points

• लिश्मानिया हे ट्रिपॅनोसोम प्रोटोजोआचे एक वंश आहे आणि ते लिश्मानियासिस नावाच्या आजाराचे कारणीभूत आहे.
• लिश्मानिया द्विविभाजन नावाच्या प्रक्रियेद्वारे पुनरुत्पादन करते.
• द्विविभाजनामध्ये, जीवाणू दोन समान भागांमध्ये विभागला जातो, ज्यापैकी प्रत्येक नवीन जीवाणू बनतो.
• लिश्मानियासाठी, हे द्विविभाजन एका निश्चित समतलात होते, ज्यामुळे योग्य विभाजन आणि सेल्युलर घटकांचे योग्य वितरण सुनिश्चित होते.

 Additional Information

• लिश्मानियासिस:
  • लिश्मानिया वंशातील प्रोटोजोअन परजीवीमुळे होणारा आजार.
  • संक्रमित मादी फ्लेबोटोमीन सँडफ्लायच्या चाव्याद्वारे तो माणसांना संक्रमित होतो.
  • लिश्मानियासिसचे अनेक प्रकार आहेत, ज्यात त्वचीय, म्यूकोक्यूटेनियस आणि आंत्रिक लिश्मानियासिस समाविष्ट आहेत.
• द्विविभाजन:
  • अलैंगिक पुनरुत्पादनाचा एक प्रकार जिथे एकल जीव दोन भागांमध्ये विभागला जातो, ज्यापैकी प्रत्येक नवीन जीव वाढू शकतो.
  • बॅक्टेरियासारख्या प्रोकॅरियोट्स आणि काही प्रोटोजोआमध्ये सामान्य.
  • अनुकूल परिस्थितीत जलद लोकसंख्या वाढ सुनिश्चित करते.
• प्रोटोजोआ:
  • एकपेशीय यूकॅरियोट्स जे स्वतंत्र किंवा परजीवी असू शकतात.
  • ते विविध हालचालींना सक्षम आहेत आणि सामान्यतः अलैंगिकपणे पुनरुत्पादन करतात.
  • प्रोटोजोअन संसर्गामुळे मानवांमध्ये आणि प्राण्यांमध्ये महत्त्वपूर्ण आजार होऊ शकतात.
• पेशीविभाजन:
  • वाढ, दुरुस्ती आणि पुनरुत्पादनासाठी सर्व सजीवांमध्ये एक मूलभूत प्रक्रिया.
  • त्यात दोन कन्या पेशींना सारखे आनुवंशिक साहित्य (DNA) वाटप करणे समाविष्ट आहे.
  • मुख्य प्रक्रियांमध्ये यूकॅरियोटिक पेशींमध्ये मायटोसिस आणि मायोसिस आणि प्रोकॅरियोटिक पेशींमध्ये द्विविभाजन समाविष्ट आहे.

बरोबर उत्तर अमीबा पुनर्जनन दर्शवते आहे.

Key Points 

• पुनर्जनन ही एक प्रक्रिया आहे ज्याद्वारे काही सजीव आपल्या शरीराचे गमावलेले किंवा नुकसान झालेले भाग पुन्हा वाढवू शकतात.
• विशेषीकृत पेशी पुनर्जननासाठी जबाबदार असतात आणि त्या नवीन ऊती तयार करण्यासाठी वेगाने गुणित होतात.
• हायड्रा आणि प्लॅनेरिया सारखे सजीव त्यांच्या उल्लेखनीय पुनर्जनन क्षमतेसाठी ओळखले जातात.
• अमीबा, एक एकपेशीय सजीव असल्याने, द्विविभाजनाने पुनरुत्पादन करतो म्हणून तो पुनर्जनन दर्शवत नाही.

Additional Information 

• द्विविभाजन:
  • अलैंगिक पुनरुत्पादनाचा एक प्रकार जिथे एक सजीव दोन समान भागांमध्ये विभागला जातो, प्रत्येक नवीन सजीव बनतो.
  • अमीबा द्विविभाजनाद्वारे पुनरुत्पादन करते.
• हायड्रा:
  • एक लहान, गोड पाण्यातील सजीव जो लहान तुकड्यांपासून संपूर्ण शरीर पुनर्जनित करण्याच्या क्षमतेसाठी ओळखला जातो.
  • पुनर्जनन अंतराली पेशी नावाच्या विशेषीकृत पेशींच्या प्रसाराद्वारे होते.
• प्लॅनेरिया:
  • सपाट कृमींचा एक प्रकार जो आपल्या शरीराचा कोणताही भाग पुनर्जनित करू शकतो.
  • प्लॅनेरिया पुनर्जननासाठी निओब्लास्ट म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या बहुशक्तिक असलेल्या आद्य पेशीचा वापर करतात.
• विशेषीकृत पेशी:
  • या पेशींमध्ये विविध प्रकारच्या ऊती आणि अवयव तयार करण्यासाठी विभाजन आणि फरक करण्याची क्षमता असते.
  • त्या पुनर्जनन प्रक्रियेत महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात.

योग्य उत्तर सजीवांच्या शरीराच्या रचनेवर आहे.

 Key Points

• सजीवांमधील पुनरुत्पादनाचा प्रकार त्यांच्या शरीराच्या रचनेवर आणि डिझाइनवर मोठ्या प्रमाणात प्रभावित होतो.
• एकपेशीय सजीवांसारख्या साध्या शरीराच्या रचने असलेले सजीव सामान्यतः द्विविभाजन किंवा कळी निर्माण करण्यासारख्या प्रक्रियेद्वारे अलैंगिक पुनरुत्पादन करतात.
• जास्त जटिल सजीव, ज्यात बहुतेक प्राणी आणि वनस्पतींचा समावेश आहे, ते बहुधा लैंगिक पुनरुत्पादन करतात, ज्यामध्ये विशिष्ट पुनरुत्पादक अवयव आणि प्रक्रिया समाविष्ट असतात.
• शरीराची रचना विविध पुनरुत्पादक रणनीतींची शक्यता आणि कार्यक्षमता निश्चित करू शकते, ज्यामुळे प्रजातींचे अस्तित्व आणि अनुकूलन सुनिश्चित होते.

 Additional Information

• अलैंगिक पुनरुत्पादन
  • यामध्ये एकच पालक असतो आणि पालकासारखीच संतती निर्माण होते.
  • सामान्य पद्धतींमध्ये द्विविभाजन, कळी निर्माण, विखंडन आणि बीजाणू निर्मिती समाविष्ट आहेत.
  • उदाहरणार्थ जिवाणू (द्विविभाजन) आणि यीस्ट (कळी निर्माण).
• लैंगिक पुनरुत्पादन
  • यामध्ये आनुवंशिक साहित्याचे दोन पालकांकडून संयोजन करून आनुवंशिकदृष्ट्या विविध संतती निर्माण होते.
  • यामध्ये युग्मक (शुक्राणू आणि अंडाणू) नावाच्या विशिष्ट पुनरुत्पादक पेशी समाविष्ट असतात.
  • प्राणी, वनस्पती आणि इतर अनेक सजीवांमध्ये सामान्य आहे.
• पुनरुत्पादक रणनीती
  • पुनरुत्पादक रणनीती पर्यावरणीय घटकांवर, जोडीदारांच्या उपलब्धतेवर आणि उत्क्रांतीच्या दबावावर प्रभावित होऊ शकतात.
  • काही सजीव पर्यावरणीय परिस्थितीनुसार अलैंगिक आणि लैंगिक पुनरुत्पादनात बदल करू शकतात.
• अनुकूलन आणि अस्तित्व
  • बदलत्या वातावरणात प्रजातींच्या अनुकूलनासाठी आणि अस्तित्वासाठी पुनरुत्पादक पद्धती महत्त्वाच्या आहेत.
  • लैंगिक पुनरुत्पादनापासून मिळणारी आनुवंशिक विविधता रोग आणि पर्यावरणीय बदलांना लोकसंख्येची प्रतिकारशक्ती वाढवू शकते.

बरोबर उत्तर i - d, ii - a, iii - b, iv - c आहे.

Key Points 

• अंडाशय (i) - स्त्री बीज तयार करते (d): अंडाशयाचे प्राथमिक कार्य म्हणजे स्त्री बीज, ज्याला अंडे किंवा ओवा असेही म्हणतात, तयार करणे. ते एस्ट्रोजन आणि प्रोजेस्टेरॉन सारखी संप्रेरके देखील स्रवते.
• अंडवाहिनी (ii) - निषेचन (a): अंडवाहिनी, ज्याला फॅलोपियन ट्यूब म्हणूनही ओळखले जाते, तेथे निषेचन होते. शुक्राणूचे अंडवाहिनीमध्ये अंड्यासह मिलन होऊन एक युग्मनज तयार होतो.
• गर्भाशय (iii) - रोपण (b): गर्भाशय हा असा अवयव आहे जिथे फलित अंड्याचे रोपण होते आणि गर्भात विकसित होते. ते विकसनशील गर्भासाठी पोषक वातावरण प्रदान करते.
• अपरा (iv) - विकसित होणार्‍या भ्रूणाचे पोषण करते (c): अपरा हा एक असा अवयव आहे जो गर्भावस्थेदरम्यान गर्भाशयात विकसित होतो. तो वाढत्या बाळाला ऑक्सिजन आणि पोषक तत्वे पुरवतो आणि बाळाच्या रक्तातील अपशिष्ट काढून टाकतो.

Additional Information 

• अंडाशय
  • अंडाशय हा स्त्री प्रजनन प्रणालीचा भाग आहे आणि गर्भाशयाच्या प्रत्येक बाजूला स्थित आहे.
  • ते बदामाच्या आकार आणि आकारमानाचे असतात.
  • अंडाशय मासिक पाळी चक्र आणि प्रजननक्षमता यामध्ये देखील महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात.
• अंडवाहिनी
  • अंडवाहिनीला फॅलोपियन ट्यूब म्हणूनही ओळखले जाते.
  • प्रत्येक महिलेला दोन अंडवाहिनी असतात, गर्भाशयाच्या प्रत्येक बाजूला एक.
  • अंडवाहिनी सुमारे 10-12 सेमी लांबीच्या असतात.
• गर्भाशय
  • गर्भाशयाला कूस म्हणूनही ओळखले जाते.
  • तो एक पोकळ, स्नायूचा अवयव आहे जो स्त्रीच्या श्रोणि प्रदेशात मूत्राशय आणि मलाशयाच्या मध्ये स्थित आहे.
  • गर्भाशयाचा आकार आणि आकारमान उलट्या नाशपातीच्या आकारासारखा असतो.
• अपरा
  • अपरा हा एक तात्पुरता अवयव आहे जो गर्भधारणेदरम्यान विकसित होतो.
  • तो गर्भाशयाच्या भिंतीला जोडला जातो आणि नाळेद्वारे बाळाशी जोडला जातो.
  • अपरा सामान्यतः 9 इंच व्यासाचा आणि 1 इंच जाडीचा असतो.

प्रजनन हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• DNA प्रत तयार करणे, ही पुनरुत्पादन म्हणजेच प्रजनन प्रक्रियेतील एक मूलभूत घटना आहे.
• प्रजननादरम्यान, सजीव नवीन सजीव निर्माण करतात आणि या प्रक्रियेत DNA ची प्रतिकृती समाविष्ट असते, जेणेकरून संततीला योग्य जनुकीय माहिती मिळेल.
• DNA प्रतिकृती प्रक्रियेमुळे प्रत्येक नवीन पेशी किंवा सजीवाला त्याच्या पालकांसारखीच जनुकीय माहिती मिळत असल्याची खात्री होते.
• एका पिढीपासून दुसऱ्या पिढीपर्यंत जनुकीय माहितीच्या सातत्यतेसाठी ही प्रक्रिया महत्त्वाची आहे.
• लैंगिक आणि अलैंगिक प्रजननामध्ये DNA प्रत तयार करणे समाविष्ट असते, ज्यामुळे जनुकीय सामग्री प्रसारित होत असल्याची खात्री होते.

Additional Information

• श्वसन
  • श्वसन ही अशी प्रक्रिया आहे, ज्याद्वारे सजीव ऑक्सिजन आणि ग्लुकोजचे ऊर्जा, कार्बन डायऑक्साइड आणि पाण्यात रूपांतर करतात.
  • या प्रक्रियेत DNA प्रती तयार करणे समाविष्ट नाही.
• उत्सर्जन
  • उत्सर्जन म्हणजे शरीरातील टाकाऊ पदार्थ आणि विषारी पदार्थ शरीराबाहेर टाकण्याची प्रक्रिया होय.
  • या प्रक्रियेत वृक्क, यकृत आणि त्वचा यांचा समावेश असतो, परंतु त्यात DNA ची प्रतिकृती समाविष्ट नसते.
• अभिसरण
  • रक्ताभिसरण प्रणाली शरीराच्या पेशींमध्ये रक्त, पोषक तत्वे, वायू आणि टाकाऊ पदार्थ वाहून नेण्यासाठी जबाबदार असते.
  • त्यात DNA प्रती तयार करण्याची प्रक्रिया समाविष्ट नाही.

योग्य उत्तर म्हणजे प्रजनन आरोग्य कार्यक्रम आहे.

Key Points 

• भारतातील प्रजनन आरोग्य कार्यक्रमाचा गर्भनिरोधक हा एक महत्त्वाचा घटक आहे.
• या कार्यक्रमाचे ध्येय अवांछित गर्भधारणेचे धोके कमी करण्यासाठी सर्वसमावेशक कुटुंब नियोजन सेवा पुरवणे आहे.
• गर्भनिरोधकांच्या वापरास प्रोत्साहन देऊन माता आणि बाल आरोग्य सुधारण्यासाठी ते डिझाइन केले आहे.
• हा कार्यक्रम गोळ्या, कंडोम, आययूडी आणि नसबंदी यासारख्या विविध गर्भनिरोधक पद्धतींबद्दल शिक्षण आणि प्रवेश यावर लक्ष केंद्रित करतो.
• ते किशोर आणि तरुणांसाठी प्रजनन आरोग्य शिक्षण आणि सेवांसारख्या मुद्द्यांनाही हाताळते.

Additional Information 

• राष्ट्रीय आरोग्य अभियान (NHM)
  • 2013 मध्ये भारत सरकारने सुरू केले, ते राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियान (NRHM) आणि राष्ट्रीय शहरी आरोग्य अभियान (NUHM) एकत्रित करते.
  • NHM ग्रामीण आणि शहरी लोकसंख्येला सुलभ, परवडणारे आणि दर्जेदार आरोग्यसेवा प्रदान करण्याचे ध्येय ठेवते.
  • आरोग्य प्रणाली, प्रजनन-माता-नवजात-बाल आरोग्य (RMNCH+A) आणि संसर्गजन्य आणि असंसर्गजन्य रोगांवर लक्ष केंद्रित करते.
  • उच्च प्राधान्य असलेल्या जिल्ह्यांना आणि दुर्बल लोकसंख्येला विशेष भर दिला जातो.
• जननी सुरक्षा योजना (JSY)
  • 2005 मध्ये सुरू केले, ते राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियान (NRHM) अंतर्गत एक सुरक्षित मातृत्व हस्तक्षेप आहे.
  • गरीब गर्भवती महिलांमध्ये संस्थागत प्रसूतीला प्रोत्साहन देऊन मातृ आणि नवजात मृत्युदर कमी करण्याचे ध्येय आहे.
  • संस्थागत प्रसूतीसाठी रोख प्रोत्साहन प्रदान करते आणि एकात्मिक डिलिव्हरी सिस्टमवर लक्ष केंद्रित करते.
  • JSY विशेषतः कमी कामगिरी करणाऱ्या राज्यांना आणि वंचित समुदायांना लक्ष्य करते.
• मिशन इंद्रधनुष्य
  • डिसेंबर 2014 मध्ये सुरू केले गेले जेणेकरून दोन वर्षांपर्यंतच्या मुलांसाठी आणि गर्भवती महिलांसाठी पूर्ण लसीकरण सुनिश्चित केले जाईल.
  • लसी रोखण्यायोग्य रोगांपासून लसीकरण न झालेल्या किंवा आंशिकपणे लसीकरण झालेल्या सर्व मुलांना व्यापण्याचे ध्येय आहे.
  • उच्च प्राधान्य असलेल्या जिल्ह्यांवर लक्ष केंद्रित करते आणि विशेष लसीकरण मोहिमा आयोजित करते.
  • यात क्षयरोग, डिफ्थेरिया, पर्टुसिस, टेटनस, पोलिओ, हेपेटायटीस बी आणि मिसल्ससारख्या रोगांच्या लसी समाविष्ट आहेत.
• राष्ट्रीय कुटुंब आरोग्य सर्वेक्षण (NFHS)
  • विविध आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण निर्देशकांवरील डेटा गोळा करण्यासाठी कालावधीने केले जाते.
  • आरोग्य क्षेत्रातील धोरण आणि कार्यक्रम हस्तक्षेपाकरिता आवश्यक डेटा प्रदान करते.
  • NFHS डेटाचा वापर आरोग्यशी संबंधित ध्येयांमध्ये प्रगतीचे मोजमाप करण्यासाठी आणि आरोग्य कार्यक्रमांच्या परिणामांचे निरीक्षण करण्यासाठी केला जातो.
  • सर्वेक्षणात प्रजननक्षमता, मातृ आणि बाल आरोग्य, गर्भनिरोधक वापर आणि पोषण स्थितीची माहिती समाविष्ट आहे.