जगाविषयीच्या तथ्यांचे नवीन ज्ञान मिळविण्यासाठी ___________ तर्क करणे उपयुक्त ठरेल.

तर्कामध्ये, मूलत: बुद्धीच्या नियोजनामध्ये, त्याच्या पलीकडे ‘पाहण्याची’ क्षमता आणि इंद्रियांना जे उपलब्ध आहे ते ‘आत’ असते. म्हणूनच तर्क हे एक साधन मानले जाऊ शकते जे मानवजातीला 'ज्ञात' च्या मदतीने 'अज्ञात' समजण्यास सक्षम करते. हे त्या प्रक्रियेचा संदर्भ देते ज्याद्वारे एखादी व्यक्ती एखाद्या निष्कर्षापर्यंत पोहोचते आणि तो निष्कर्ष कसा सत्य आहे ते ठरवते. विविध प्रकारचे तर्क आहेत:

1. आगमनात्मक तर्क:
   • तथ्यांचे बारकाईने परीक्षण करून नवीन ज्ञान शोधण्याचा निर्णय किंवा निष्कर्ष गाठला गेला आहे, जेव्हा अशा प्रकारे सार्वत्रिक निर्णय येतो, तेव्हा विशिष्ट तथ्यांच्या आधारावर या पद्धतीला आगमनात्मक म्हणतात.
   • जेव्हा विधाने किंवा प्रस्ताव सामान्य निरीक्षण आणि अनुभवावर आधारित असतात, तेव्हा तर्कशक्तीला आगमनात्मक तर्क क्षमता म्हणतात.
   • या प्रकारच्या तर्कामध्ये, आपण सहसा आगमन प्रक्रियेचे अनुसरण करतो.
   • आगमनात्मक हे विधान सिद्ध करण्याचा किंवा नियम किंवा तत्त्वाचे सामान्यीकरण करण्याचा एक मार्ग आहे हे सिद्ध करून किंवा दाखवून की विधान किंवा नियम एखाद्या विशिष्ट प्रकरणात सत्य असल्यास, ते त्याच क्रमाने सर्व प्रकरणांमध्ये खरे असेल आणि त्यामुळे ते लागू केले जाऊ शकते. सामान्यतः अशा सर्व प्रकरणांसाठी. म्हणून, आगमनात्मक तर्क, काही तथ्यांच्या आधारे सामान्यीकृत तत्त्वे आणि निष्कर्ष तयार करू शकतात.
   • उदाहरणार्थ, दोन विधाने विचारात घ्या: बहुतेक कुत्र्यांना चार पाय आहेत आणि नरेनकडे कुत्रा आहे, आणि असा निष्कर्ष काढा की नरेनच्या कुत्र्याला चार पाय आहेत, तर ते आगमनात्मक तर्क आहे.

2. निगमनात्मक तर्क:

   • ते तर्कावर आधारित आहे, म्हणजे वैध निष्कर्ष काढण्यासाठी तर्क. जर एक सामान्य वास्तविकता असेल, तर ती विशिष्ट परिस्थितीसाठी देखील वैध मानली जाते.

   • जेव्हा एखादी व्यक्ती सामान्य सत्य किंवा विधानासह प्रारंभ करते आणि विशिष्ट उदाहरणांवर लागू करण्यासाठी पुढे जाते तेव्हा पद्धतीला निगमनात्मक म्हणतात.

   • निगमनात्मक तर्क हे आगमनात्मक तर्काच्या अगदी उलट आहे.

   • ज्ञात विधाने किंवा पुराव्यांवरून तार्किक निष्कर्ष काढण्याची क्षमता म्हणून त्याची व्याख्या केली जाऊ शकते. येथे, एखादी व्यक्ती काही आधीच ज्ञात किंवा स्थापित सामान्यीकृत विधान किंवा तत्त्वासह प्रारंभ करते आणि विशिष्ट प्रकरणांमध्ये ते लागू करते.

   • उदाहरणार्थ, दोन विधाने विचारात घ्या: सर्व कुत्र्यांना चार पाय आहेत (सामान्य विधान) आणि नरेनला कुत्रा आहे (विशिष्ट). यावरून नरेनच्या कुत्र्यालाही चार पाय आहेत असा निष्कर्ष काढता येतो. सादर केलेल्या दोन युक्तिवादांना परिसर म्हणतात, आणि एक परिसर सत्य आहे असे गृहीत धरून निष्कर्ष काढतो.

3. काल्पनिक तर्क हा सैद्धांतिक (किंवा तार्किक, निगमनात्मक) विचार आहे, काल्पनिक कारण हे चिंतनशील, अलिप्त आणि निश्चित आहे, काल्पनिक कारण तर्काची सार्वत्रिक, आवश्यक तत्त्वे प्रदान करते.

4. सादृश्य तर्क

   • दोन किंवा अधिक गोष्टी काही बाबतींत सारख्याच असल्यामुळे त्या कदाचित पुढील काही बाबतींत सारख्याच असतात या कल्पनेवर आधारित विचार करण्याची एक विशिष्ट पद्धत म्हणून त्याची व्याख्या केली जाऊ शकते.

   • सादृश्य तर्क साधर्म्यांवर अवलंबून असतात. म्हणून, जेव्हा आपण सादृश्य युक्तिवाद वापरतो, तेव्हा दोन गोष्टी कोणत्या मार्गांनी समान असल्या पाहिजेत हे स्पष्ट करणे महत्त्वाचे आहे. समानता पुन्हा तुलना आहेत आणि निष्कर्ष आगमनात्मक तर्क (प्रचलन) यावर आधारित आहे.

   • तुलनेद्वारे आगमनात्मक तर्काशी साधर्म्यात्मक युक्तिवाद.

म्हणूनच, जगाविषयी तथ्यांचे नवीन ज्ञान शोधण्यात उपयुक्त ठरणारे तर्क म्हणजे आगमनात्मक तर्क.