भारताच्या प्रत्यार्पण चौकटीबाबत खालील विधाने विचारात घ्या:

1. भारतात केवळ प्रत्यार्पणाशी संबंधित राष्ट्रीय कायदा नाही.

2. भारत आणि अमेरिका यांच्यातील प्रत्यार्पण करारात असे म्हटले आहे की राजकीय गुन्ह्यासाठी प्रत्यार्पण मंजूर केले जाणार नाही.

वरीलपैकी कोणते/कोणती विधान/विधाने योग्य आहे/आहेत?

योग्य उत्तर पर्याय 2 आहे.

In News 

• अमेरिकेच्या सर्वोच्च न्यायालयाने मुंबई दहशतवादी हल्ल्यातील आरोपी तहव्वुर राणाचा आणीबाणीचा अर्ज फेटाळल्यानंतर त्याने भारतात प्रत्यार्पणाला स्थगिती देण्यासाठी पुन्हा अर्ज दाखल केला आहे. हे भारत आणि अमेरिकेतील प्रत्यार्पण करारांच्या कार्यप्रणालीवर प्रकाश टाकते.

Key Points 

• भारतात केवळ प्रत्यार्पणाशी संबंधित एक राष्ट्रीय कायदा आहे, ज्याला प्रत्यार्पण कायदा, 1962 म्हणतात. म्हणून, विधान 1 अयोग्य आहे.
• 1997 मध्ये झालेल्या भारत आणि अमेरिका यांच्यातील प्रत्यार्पण करारात स्पष्टपणे म्हटले आहे की राजकीय गुन्ह्यासाठी प्रत्यार्पण मंजूर केले जाणार नाही. तथापि, अपवादांमध्ये खून, विमान अपहरण, ओलीस ठेवणे आणि बेकायदेशीर ड्रग्जशी संबंधित गुन्हे यांचा समावेश आहे. म्हणून, विधान 2 योग्य आहे.

Additional Information 

• भारताचे 40 हून अधिक देशांसोबत प्रत्यार्पण करार आहेत आणि 11 देशांसोबत प्रत्यार्पण करार आहेत.
• परराष्ट्र मंत्रालय (MEA), त्यांच्या कॉन्सुलर, पासपोर्ट आणि व्हिसा विभागाद्वारे, प्रत्यार्पणाच्या विनंत्यांचे व्यवस्थापन करते.
• प्रत्यार्पणाच्या विनंतीसाठी दुहेरी गुन्हेगारी आवश्यक आहे, म्हणजेच हा गुन्हा दोन्ही देशांमध्ये दंडनीय असावा.
• वैचारिक कारणांमुळे होणारा छळ टाळण्यासाठी राजकीय गुन्ह्यांना अनेकदा प्रत्यार्पणापासून सूट दिली जाते.