विद्यापीठातील शिक्षक त्याच्या/तिच्या वर्गातील विद्यार्थ्यांच्या अभ्यासाच्या सवयी सुधारण्यासाठी योजना आखतात. या संदर्भात कोणत्या प्रकारचे संशोधन नमुना उपयुक्त ठरेल?

संशोधन हा तपासाचा एक पद्धतशीर मार्ग आहे, नवीन ज्ञान शोधण्याची प्रक्रिया आहे. संशोधन नमुना हे संशोधनाचे मॉडेल किंवा संशोधन करण्‍यासाठी संवेदनाक्षम अभिमुखता आहे जे संशोधन समुदायाद्वारे सत्यापित केले गेले आहे.

Key Points

कृती संशोधन:

• हे एका विशिष्ट वर्गाच्या सेटिंगमध्ये शैक्षणिक समस्यांसाठी संशोधनाच्या वापराचा संदर्भ देते. सराव सुधारणे हे त्याचे मुख्य उद्दिष्ट आहे.
• हे अनेक प्रकारे उपयोजित संशोधनासारखेच आहे. फरक एवढाच आहे की उपयोजित संशोधन मोठ्या नमुन्यावर केले जाते ज्यामुळे अधिक सार्वत्रिकपणे लागू निष्कर्ष प्राप्त होतात तर त्याच गटासाठी त्वरित समस्या सोडवण्यासाठी त्वरित उपलब्ध असलेल्या लहान नमुन्यावर कृती संशोधन केले जाते.
• कृती संशोधन ‘चक्रीय संशोधन प्रक्रिया’ वापरून आपले ध्येय साध्य करते, जिथे प्रत्येक चक्र चार टप्प्यांचे बनलेले असते - योजना, कायदा (योजना लागू करणे), निरीक्षण (पद्धतशीरपणे) आणि प्रतिबिंब.
• शिक्षक स्वतःचे शिक्षण सुधारण्यासाठी किंवा वर्गात शिक्षकाने ओळखलेल्या तात्काळ समस्येचे निराकरण करण्यासाठी कृती संशोधन करतो.
• उदाहरणार्थ, जर एखाद्या शिक्षकाला त्याच्या/तिच्या वर्गातील विद्यार्थ्यांच्या अभ्यासाच्या सवयी सुधारायच्या असतील, तर तो प्रथम कृतीचा कोर्स (निश्चित पुनरावृत्ती वेळ) आखेल, कृतीचा कोर्स अंमलात आणेल आणि विशिष्ट कालावधीसाठी त्याचे निरीक्षण करेल आणि नंतर अभ्यासाच्या सवयींवर त्याचा प्रभाव प्रतिबिंबित करा.
• अनेक शैक्षणिक प्रॅक्टिशनर्स कृती संशोधनामध्ये शिक्षक वाढ, व्यावसायिक सुधारणा आणि शिक्षणाच्या चांगल्या प्रणालीच्या विकासासाठी सर्वात आशादायक मार्गांपैकी एक पाहतात.

म्हणून, कृती संशोधन नमुना विद्यापीठातील शिक्षकांसाठी उपयुक्त ठरेल जो त्याच्या/तिच्या वर्गातील विद्यार्थ्यांच्या अभ्यासाच्या सवयी सुधारण्याची योजना आखतो.

Additional Information

1. मूलभूत संशोधन : याला शुद्ध किंवा मूलभूत संशोधन असेही म्हणतात. हे सामान्यीकरण आणि सिद्धांत तयार करण्याशी संबंधित आहे. काही मूलभूत सत्ये आणि कायद्यांचा शोध घेणे हे त्याचे उद्दिष्ट आहे आणि थेट क्षेत्रीय अनुप्रयोगांशी त्वरित संबंधित नाही.
2. उपयोजित संशोधन : याला क्षेत्रीय संशोधन असेही म्हणतात. मूलभूत संशोधन हे सिद्धांत मांडू शकते किंवा कायदा शोधू शकते, परंतु उपयोजित संशोधन वास्तविक क्षेत्र सेटिंगमध्ये अशा सिद्धांत किंवा कायद्यांच्या चाचणीशी संबंधित आहे. हे जवळजवळ नेहमीच मूलभूत संशोधनावर आधारित केले जाते.
3. मूल्यमापनात्मक संशोधन: हे सहसा निर्णय घेण्याकरिता वापरले जाते (म्हणजे, ते मूलभूत-संशोधनाच्या विरूद्ध लागू केले जाते). मूल्यमापनात्मक संशोधनामध्ये समस्या-निराकरण अभिमुखता असते, ज्यामध्ये हालचाल आणि समायोजन सूचित होते कारण एक कार्यक्रम विचारसरणीतून चाचणीद्वारे पूर्ण अंमलबजावणी आणि त्यानंतरच्या दुरुस्तीकडे जातो. उदाहरणार्थ, कुटुंब नियोजन योजना, सिंचन प्रकल्प इ.