अत्र कथनद्वयमस्ति । एकम् अभिकथनम् (A) अपरञ्च तस्य कारणम् (R) इति ।

अभिकथनम् (A): उच्चैः, नीचैः, कृष्णः, श्रीः, ज्ञानम् इत्यत्र प्रथमा विभक्तिः जायते।

कारणम् (R) : लिङ्गमात्राद्याधिक्यात् ।

उपर्युक्तम् अभिकथनं कारणञ्चाश्रित्य समुचितं विकल्पं चिनुत ।

This question was previously asked in
UGC NET Paper 2: Sanskrit 14th June 2023 Shift 2
View all UGC NET Papers >
  1. अभिकथनम् (A), कारणम् (R) उभयं सत्यम् । किन्तु कारणम् (R), अभिकथनम् (A) इत्यस्य समुचिता व्याख्या अस्ति ।
  2. अभिकथनम् (A), कारणम् (R) उभयं सत्यम् । किन्तु कारणम् (R), अभिकथनम् (A) इत्यस्य समुचिता व्याख्या नास्ति ।
  3. अभिकथनम् (A) सत्यम्, कारणम् (R) असत्यम् ।
  4. अभिकथनम् (A) असत्यम्. कारणम् (R) सत्यम् ।

Answer (Detailed Solution Below)

Option 3 : अभिकथनम् (A) सत्यम्, कारणम् (R) असत्यम् ।
Free
UGC NET Paper 1: Held on 21st August 2024 Shift 1
50 Qs. 100 Marks 60 Mins

Detailed Solution

Download Solution PDF

प्रश्न का हिंदी भाषांतर : यहाँँ दो कथन है। एक अभिकथन है और दूसरा उसका कारण है। 

अभिकथनम् (A): उच्चैः, नीचैः, कृष्णः, श्रीः, ज्ञानम् यहाँँ प्रथमा विभक्ति होती है।

कारणम् (R) : लिङ्गमात्राद्याधिक्य से।

उपर्युक्त अभिकथन और कारण का आश्रय लेकर समुचित विकल्प चुनिए।

Important Pointsस्पष्टीकरण - 

"प्रातिपदिकार्थलिङ्गपरिमाणवचनमात्रे प्रथमा”

  • उच्चैः (ऊँचा), नीचैः (नीचा), कृष्णः (वासुदेव), श्री: (लक्ष्मी) तथा ज्ञानम् (ज्ञान) इन सभी उदाहरणों में प्रातिपदिकार्थ मात्र में प्रथमा विभक्ति हुई। उच्चैः, नीचैः अव्यय होने के कारण अलिङ्ग (लिङ्ग रहित) शब्द है तथा कृष्णः (पु.) श्रीः (स्त्री.), ज्ञानम् (नपु.) नियतलिङ्ग शब्द है। अलिङ्ग एवं नियतलिङ्ग शब्द ही प्रातिपदिकार्थमात्र के उदाहरण होते हैं।
  • कारण (R) सत्य नहीं है क्योंकि 'लिङ्गमात्र' केवल तटः, तटी, तटम् उदाहरण की पुष्टि करता है ।

इस प्रकार उच्चैः, नीचैः, कृष्णः, श्रीः, ज्ञानम् यहाँँ प्रथमा विभक्ति प्रातिपदिकार्थमात्र से हुई है यह विधान उचित है, परन्तु लिङ्गमात्राद्याधिक्य से यह विधान उचित नही है। 

अतः स्पष्ट है, की "अभिकथनम् (A) सत्यम्, कारणम् (R) असत्यम् । " यह इस प्रश्न का सही उत्तर है।

Latest UGC NET Updates

Last updated on Jun 22, 2025

-> The UGC Net Admit Card has been released on its official website today.

-> The UGC NET June 2025 exam will be conducted from 25th to 29th June 2025.

-> The UGC-NET exam takes place for 85 subjects, to determine the eligibility for 'Junior Research Fellowship’ and ‘Assistant Professor’ posts, as well as for PhD. admissions.

-> The exam is conducted bi-annually - in June and December cycles.

-> The exam comprises two papers - Paper I and Paper II. Paper I consists of 50 questions and Paper II consists of 100 questions. 

-> The candidates who are preparing for the exam can check the UGC NET Previous Year Papers and UGC NET Test Series to boost their preparations.

Hot Links: teen patti bonus teen patti master online teen patti club apk yono teen patti teen patti vungo