Reserve Bank of India MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for Reserve Bank of India - मोफत PDF डाउनलोड करा

के. कस्तुरीरंगन हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• कृष्णस्वामी कस्तुरीरंगन हे एक भारतीय अवकाश शास्त्रज्ञ आहेत, ज्यांनी 1994 ते 2003 दरम्यान, भारतीय अवकाश संशोधन संस्थेचे (ISRO) महासंचालक म्हणून काम पाहिले होते.
• ते सध्या राजस्थान केंद्रीय विद्यापीठाचे आणि राष्ट्रीय तंत्रज्ञान संस्थेचे कुलगुरू आहेत.
• ते कर्नाटक ज्ञान आयोगाचे अध्यक्ष आणि जवाहरलाल नेहरू विद्यापीठाचे माजी कुलगुरू आहेत.
• ते 2003 ते 2009 दरम्यान राज्यसभेचे सदस्य होते, तसेच भारताच्या सध्या नामशेष झालेल्या नियोजन आयोगाचे सदस्य होते.
• एप्रिल 2004 ते 2009 दरम्यान, ते बंगळुरू येथील राष्ट्रीय उच्च अभ्यास संस्थेचे संचालक होते. त्यांना भारत सरकारकडून पद्मश्री (1982), पद्मभूषण (1992) आणि पद्मविभूषण (2000) हे नागरी सन्मान मिळाले आहेत.

Important Points

• डॉ. मनमोहन सिंह यांनी 1982 ते 1985 दरम्यान, भारतीय रिझर्व बँकेचे गव्हर्नर, 1985 ते 1987 दरम्यान नियोजन आयोगाचे उपाध्यक्ष आणि 1991 ते 1996 दरम्यान, भारताचे वित्तमंत्री म्हणून काम पाहिले आहे.
• 22 नोव्हेंबर, 1997 ते 6 सप्टेंबर, 2003 दरम्यान, बिमल जालान, भारतीय रिझर्व बँकेचे गव्हर्नर होते.
• दुव्वुरी सुब्बाराव हे भारतीय रिझर्व बँकेचे 22 वे गव्हर्नर होते.

Additional Information

• भारतीय रिझर्व बँक:
  • पहिले गव्हर्नर: सर ओस्बोर्न स्मिथ
  • पहिले भारतीय गव्हर्नर: सर सी. डी. देशमुख

योग्य उत्तर इम्पीरियल बँक ऑफ इंडिया आहे. 

Key Points 

• इम्पीरियल बँक ऑफ इंडिया (IBI) ही भारतीय उपखंडातील सर्वात जुनी आणि सर्वात मोठी व्यावसायिक बँक होती जोपर्यंत तिचे 1955 मध्ये स्टेट बँक ऑफ इंडियामध्ये रूपांतर झाले नाही.
• 1935 मध्ये रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) ची स्थापना होण्यापूर्वी, तिने ब्रिटिश भारतासाठी शाही सनद अंतर्गत केंद्रीय बँक म्हणून काम केले.
• इम्पीरियल बँक ऑफ इंडियाची स्थापना 27 जानेवारी 1921 रोजी झाली, जेव्हा वसाहतवादी भारतातील तीन प्रेसीडेंसी बँकांची पुनर्रचना करण्यात आली आणि एकाच बँकिंग संस्थेत विलीन करण्यात आले.
• महाराजांच्या मंत्रिमंडळाचा निर्णय निःसंशयपणे जॉन मेनार्ड केन्सच्या 1912 च्या "इंडियन करन्सी अँड फायनान्स" या पुस्तकातून प्रेरित होता.
• स्टेट बँक ऑफ इंडिया ही जगभरातील सार्वजनिक क्षेत्रातील बँक आणि वैधानिक संस्था आहे जी मुंबई, महाराष्ट्र, भारत येथे आहे.

Important Points 

• बँक ऑफ इंडिया (BOI) ही राष्ट्रीयीकृत भारतीय बँक आहे. हे भारत सरकारच्या वित्त मंत्रालयाच्या मालकीचे आहे, मुंबईच्या वांद्रे कुर्ला कॉम्प्लेक्समध्ये मुख्यालय आहे.
• 1969 मध्ये राष्ट्रीयीकरण झाल्यापासून ते सरकारच्या ताब्यात आहे.
• SWIFT (सोसायटी फॉर वर्ल्डवाइड इंटर बँक फायनान्शियल टेलिकम्युनिकेशन्स) ही BoI चे संस्थापक सदस्य आहे, जी किफायतशीर आर्थिक प्रक्रिया आणि दळणवळण सेवा पुरवण्यास परवानगी देते.  

योग्य उत्तर शक्तिकांत दास आहे.

 Key Points

• शक्तिकांत दास हे तमिळनाडू कॅडरचे निवृत्त भारतीय प्रशासकीय सेवेचे (IAS) अधिकारी आहेत, जे 1980 बॅचचे आहेत.
• ते पंधराव्या वित्त आयोगाचे सदस्य होते आणि भारतीय रिझर्व बँकेचे (RBI) 25 वे गव्हर्नर होण्यापूर्वी ते G20 चे भारतचे शर्पा होते.
• दास यांनी IAS अधिकारी म्हणून भारतीय आणि तमिळनाडू सरकारांसाठी विविध भूमिकेत काम केले आहे, ज्यात आर्थिक व्यवहार सचिव, महसूल सचिव आणि खते सचिव यांचा समावेश आहे.
• त्यांनी जागतिक बँक, आशियाई विकास बँक, राष्ट्रीय विकास बँक आणि आशियाई पायाभूत सुविधा गुंतवणूक बँकेत भारताचे पर्यायी गव्हर्नर म्हणूनही काम केले आहे.

 Important Points

• राघुराम राजन सप्टेंबर 2013 ते सप्टेंबर 2016 पर्यंत भारतीय रिझर्व बँकेचे 23 वे गव्हर्नर होते आणि त्यांनी 2015 मध्ये आंतरराष्ट्रीय सेटलमेंट्स बँकेचे उपाध्यक्ष म्हणूनही काम केले.
• उर्जित पटेल यांनी 2016 ते 2018 पर्यंत भारतीय रिझर्व बँकेचे 24 वे गव्हर्नर म्हणून राघुराम राजन यांचे उत्तराधिकारी म्हणून काम केले.
• अरविंद सुब्रमण्यन हे भारतीय अर्थशास्त्रज्ञ आहेत ज्यांनी 16 ऑक्टोबर 2014 ते 20 जून 2018 पर्यंत भारत सरकारचे मुख्य आर्थिक सल्लागार म्हणून काम केले.

अनुसूचित व्यावसायिक बँका म्हणजे अशा बँका ज्या आरबीआय कायदा १९३४ च्या दुसऱ्या अनुसूचीमध्ये समाविष्ट आहेत.

• ते ठेवी स्वीकारणे, कर्ज देणे आणि इतर बँकिंग सेवा यासारखे सामान्य बँकिंग व्यवसाय करते.
• अनुसूचित व्यावसायिक बँका आणि अनुसूचित सहकारी बँकांमधील प्रमुख फरक म्हणजे त्यांच्या होल्डिंग पॅटर्नमध्ये, कारण सहकारी संस्था सहकारी संस्था कायद्यांतर्गत सहकारी पतसंस्था म्हणून नोंदणीकृत असतात.
• अनुसूचित व्यावसायिक बँका पुढील चार गटांमध्ये विभागल्या जाऊ शकतात:
  • सार्वजनिक क्षेत्रातील बँका: यामध्ये समाविष्ट आहे:
    • एसबीआय आणि असोसिएट्स
    • राष्ट्रीयीकृत बँका
    • इतर सार्वजनिक क्षेत्रातील बँका
  • खाजगी बँका
  • परदेशी बँका
  • प्रादेशिक ग्रामीण बँका

अशाप्रकारे, हे स्पष्ट आहे की भारतात अनुसूचित व्यावसायिक बँक म्हणजे रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया कायद्याच्या II अनुसूचीमध्ये समाविष्ट केलेली बँक.

बरोबर उत्तर आहे शक्तिकांत दास.

मुख्य मुद्दे

• शक्तिकांत दास हे तमिळनाडू कॅडरचे निवृत्त भारतीय प्रशासकीय सेवेचे (IAS) अधिकारी आहेत, जे १९८० बॅचचे आहेत.
• ते पंधराव्या वित्त आयोगाचे सदस्य होते आणि भारतीय रिझर्व बँकेचे (RBI) २५ वे गव्हर्नर होण्यापूर्वी ते G20 चे भारतचे शर्पा होते.
• दास यांनी IAS अधिकारी म्हणून भारतीय आणि तमिळनाडू सरकारांसाठी विविध भूमिकेत काम केले आहे, ज्यात आर्थिक व्यवहार सचिव, महसूल सचिव आणि खते सचिव यांचा समावेश आहे.
• त्यांनी जागतिक बँक, आशियाई विकास बँक, राष्ट्रीय विकास बँक आणि आशियाई पायाभूत सुविधा गुंतवणूक बँकेत भारताचे पर्यायी गव्हर्नर म्हणूनही काम केले आहे.

महत्वाचे मुद्दे

• राघुराम राजन सप्टेंबर २०१३ ते सप्टेंबर २०१६ पर्यंत भारतीय रिझर्व बँकेचे २३ वे गव्हर्नर होते आणि त्यांनी २०१५ मध्ये आंतरराष्ट्रीय सेटलमेंट्स बँकेचे उपाध्यक्ष म्हणूनही काम केले.
• उर्जित पटेल यांनी २०१६ ते २०१८ पर्यंत भारतीय रिझर्व बँकेचे २४ वे गव्हर्नर म्हणून राघुराम राजन यांचे उत्तराधिकारी म्हणून काम केले.
• अरविंद सुब्रमण्यन हे भारतीय अर्थशास्त्रज्ञ आहेत ज्यांनी १६ ऑक्टोबर २०१४ ते २० जून २०१८ पर्यंत भारत सरकारचे मुख्य आर्थिक सल्लागार म्हणून काम केले.

योग्य उत्तर कलम 7 आहे.

Key Points

• RBI कायद्याच्या कलम 7 नुसार, केंद्र सरकार बँकेच्या गव्हर्नरशी सल्लामसलत केल्यानंतर, सार्वजनिक हितासाठी आवश्यक वाटेल, असे निर्देश RBI ला वेळोवेळी देऊ शकते.
• याचा अर्थ असा होतो की, सरकार मध्यवर्ती बँकेला अशा बाबींवर निर्णय घेण्यास भाग पाडण्यासाठी कलम 7 लागू करू शकते, जेथे ती अन्यथा अनिच्छुक असेल.

Important Points

• रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया कायदा 1934 हा वैधानिक कायदा आहे ज्या अंतर्गत रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाची स्थापना झाली.
• 1936 मध्ये दुरुस्ती करण्यात आलेल्या कंपनी कायद्यासह हा कायदा भारतातील बँकिंग कंपन्यांच्या देखरेखीसाठी एक फ्रेमवर्क प्रदान करण्यासाठी होता.
• रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया कायदा 1934 मध्ये एकूण 61 कलमे आहेत.

Additional Information

• RBI चे कलम 5 बँकिंग प्रक्रिया, बँकिंग कंपनी आणि बँकिंग धोरण परिभाषित करते.
• रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया कायदा, 1934 मधील कलम 3 सांगते की "केंद्र सरकारकडून चलनाचे व्यवस्थापन ताब्यात घेण्यासाठी आणि बँकिंगचा व्यवसाय चालविण्याच्या उद्देशाने रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या बँकेची स्थापना केली जाईल. या कायद्याच्या तरतुदींनुसार."
• RBI कायद्याच्या कलम 1 मध्ये RBI चे संक्षिप्त शीर्षक, विस्तार आणि प्रारंभ यांचा उल्लेख आहे.

बँकांकडून प्रदान केलेल्या विशिष्ट प्रकारच्या बँकिंग सेवांवरील ग्राहकांच्या तक्रारींचे निवारण करण्यासाठी आणि त्या तक्रारींचे निवारण सुलभ करण्यासाठी RBI ने बँकिंग लोकपाल योजना लागू केली.

1. बँकिंग लोकपाल योजना ही बँक ग्राहकांसाठी बँकांकडून प्रदान केलेल्या काही सेवांशी संबंधित तक्रारींचे निराकरण करण्यासाठी एक जलद आणि स्वस्त व्यासपीठ आहे.
2. बँकिंग लोकपाल योजना 1995 पासून RBI ने बँकिंग नियमन कायदा, 1949 च्या कलम 35 A अंतर्गत सुरू केली आहे.

​

• नंतर बँकिंग लोकपाल योजना 2006 अंतर्गत नियम लागू करून त्यात कायदेशीर सुधारणा आणि सुधारणा करण्यात आल्या. नवीनतम सुधारणा 2017 मध्ये करण्यात आली.

RBI चलनविषयक धोरण हे देशाच्या पैशांच्या बाबींचे नियमन करण्यासाठी रिझर्व्ह बँकेने तयार केलेले धोरण आहे.

• या धोरणात वापरकर्त्यांमध्ये कर्जाचे वितरण तसेच कर्ज आणि लिंगवरील व्याजदर विचारात घेतला जातो.
• भारत हा विकसनशील देश असल्याने, आर्थिक विकासाला चालना देण्यासाठी चलनविषयक धोरण महत्त्वाचे आहे.
• या धोरणात महागाई नियंत्रित करण्यासाठी, पैशाचा पुरवठा नियंत्रित करण्यासाठी आणि अर्थव्यवस्थेतील पतखर्च नियंत्रित करण्यासाठी घेतलेल्या उपाययोजनांचा समावेश आहे.
• चलनविषयक धोरणाच्या विविध साधनांमध्ये बँक दरांमध्ये फरक, इतर व्याजदर, चलनाचा पुरवठा इत्यादींचा समावेश आहे.
• त्याव्यतिरिक्त, सध्याचा रेपो दर, रिव्हर्स रेपो दर, सीमान्त स्थायी सुविधा दर आणि बँक दर देखील येतात. RBI च्या चलनविषयक धोरणाअंतर्गत.

अशाप्रकारे, आपण असे म्हणू शकतो की प्राप्तिकराचे दर रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया ठरवत नाही.

योग्य उत्तर इम्पीरियल बँक ऑफ इंडिया आहे. 

Key Points 

• इम्पीरियल बँक ऑफ इंडिया (IBI) ही भारतीय उपखंडातील सर्वात जुनी आणि सर्वात मोठी व्यावसायिक बँक होती जोपर्यंत तिचे 1955 मध्ये स्टेट बँक ऑफ इंडियामध्ये रूपांतर झाले नाही.
• 1935 मध्ये रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) ची स्थापना होण्यापूर्वी, तिने ब्रिटिश भारतासाठी शाही सनद अंतर्गत केंद्रीय बँक म्हणून काम केले.
• इम्पीरियल बँक ऑफ इंडियाची स्थापना 27 जानेवारी 1921 रोजी झाली, जेव्हा वसाहतवादी भारतातील तीन प्रेसीडेंसी बँकांची पुनर्रचना करण्यात आली आणि एकाच बँकिंग संस्थेत विलीन करण्यात आले.
• महाराजांच्या मंत्रिमंडळाचा निर्णय निःसंशयपणे जॉन मेनार्ड केन्सच्या 1912 च्या "इंडियन करन्सी अँड फायनान्स" या पुस्तकातून प्रेरित होता.
• स्टेट बँक ऑफ इंडिया ही जगभरातील सार्वजनिक क्षेत्रातील बँक आणि वैधानिक संस्था आहे जी मुंबई, महाराष्ट्र, भारत येथे आहे.

Important Points 

• बँक ऑफ इंडिया (BOI) ही राष्ट्रीयीकृत भारतीय बँक आहे. हे भारत सरकारच्या वित्त मंत्रालयाच्या मालकीचे आहे, मुंबईच्या वांद्रे कुर्ला कॉम्प्लेक्समध्ये मुख्यालय आहे.
• 1969 मध्ये राष्ट्रीयीकरण झाल्यापासून ते सरकारच्या ताब्यात आहे.
• SWIFT (सोसायटी फॉर वर्ल्डवाइड इंटर बँक फायनान्शियल टेलिकम्युनिकेशन्स) ही BoI चे संस्थापक सदस्य आहे, जी किफायतशीर आर्थिक प्रक्रिया आणि दळणवळण सेवा पुरवण्यास परवानगी देते.  

बरोबर उत्तर आहे शक्तिकांत दास.

मुख्य मुद्दे

• शक्तिकांत दास हे तमिळनाडू कॅडरचे निवृत्त भारतीय प्रशासकीय सेवेचे (IAS) अधिकारी आहेत, जे १९८० बॅचचे आहेत.
• ते पंधराव्या वित्त आयोगाचे सदस्य होते आणि भारतीय रिझर्व बँकेचे (RBI) २५ वे गव्हर्नर होण्यापूर्वी ते G20 चे भारतचे शर्पा होते.
• दास यांनी IAS अधिकारी म्हणून भारतीय आणि तमिळनाडू सरकारांसाठी विविध भूमिकेत काम केले आहे, ज्यात आर्थिक व्यवहार सचिव, महसूल सचिव आणि खते सचिव यांचा समावेश आहे.
• त्यांनी जागतिक बँक, आशियाई विकास बँक, राष्ट्रीय विकास बँक आणि आशियाई पायाभूत सुविधा गुंतवणूक बँकेत भारताचे पर्यायी गव्हर्नर म्हणूनही काम केले आहे.

महत्वाचे मुद्दे

• राघुराम राजन सप्टेंबर २०१३ ते सप्टेंबर २०१६ पर्यंत भारतीय रिझर्व बँकेचे २३ वे गव्हर्नर होते आणि त्यांनी २०१५ मध्ये आंतरराष्ट्रीय सेटलमेंट्स बँकेचे उपाध्यक्ष म्हणूनही काम केले.
• उर्जित पटेल यांनी २०१६ ते २०१८ पर्यंत भारतीय रिझर्व बँकेचे २४ वे गव्हर्नर म्हणून राघुराम राजन यांचे उत्तराधिकारी म्हणून काम केले.
• अरविंद सुब्रमण्यन हे भारतीय अर्थशास्त्रज्ञ आहेत ज्यांनी १६ ऑक्टोबर २०१४ ते २० जून २०१८ पर्यंत भारत सरकारचे मुख्य आर्थिक सल्लागार म्हणून काम केले.

योग्य उत्तर कलम 7 आहे.

Key Points

• RBI कायद्याच्या कलम 7 नुसार, केंद्र सरकार बँकेच्या गव्हर्नरशी सल्लामसलत केल्यानंतर, सार्वजनिक हितासाठी आवश्यक वाटेल, असे निर्देश RBI ला वेळोवेळी देऊ शकते.
• याचा अर्थ असा होतो की, सरकार मध्यवर्ती बँकेला अशा बाबींवर निर्णय घेण्यास भाग पाडण्यासाठी कलम 7 लागू करू शकते, जेथे ती अन्यथा अनिच्छुक असेल.

Important Points

• रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया कायदा 1934 हा वैधानिक कायदा आहे ज्या अंतर्गत रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाची स्थापना झाली.
• 1936 मध्ये दुरुस्ती करण्यात आलेल्या कंपनी कायद्यासह हा कायदा भारतातील बँकिंग कंपन्यांच्या देखरेखीसाठी एक फ्रेमवर्क प्रदान करण्यासाठी होता.
• रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया कायदा 1934 मध्ये एकूण 61 कलमे आहेत.

Additional Information

• RBI चे कलम 5 बँकिंग प्रक्रिया, बँकिंग कंपनी आणि बँकिंग धोरण परिभाषित करते.
• रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया कायदा, 1934 मधील कलम 3 सांगते की "केंद्र सरकारकडून चलनाचे व्यवस्थापन ताब्यात घेण्यासाठी आणि बँकिंगचा व्यवसाय चालविण्याच्या उद्देशाने रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या बँकेची स्थापना केली जाईल. या कायद्याच्या तरतुदींनुसार."
• RBI कायद्याच्या कलम 1 मध्ये RBI चे संक्षिप्त शीर्षक, विस्तार आणि प्रारंभ यांचा उल्लेख आहे.

वैध चलन व अपरिवर्तनीय चलन हे योग्य उत्तर आहे.

पैशाचा पुरवठा:

• अर्थव्यवस्थेत पैशाचा पुरवठा, यामध्ये प्रामुख्याने चलनी नोटा, नाणी आणि लोकांच्या बँकांमधील ठेवी यांचा समावेश होतो.
• भारतात, भारतीय रिझर्व्ह बँकेद्वारे (RBI) चलनासाठीच्या नाणी व चलनी नोटा जारी केल्या जातात, जी भारतातील एक चलन प्राधिकरण (किंवा मध्यवर्ती बँक) आहे.
• एक रुपयाची नोट व सर्व नाणी तसेच गौण नाणी, ज्यांचे परिमाण तुलनेने लहान असते, ते भारत शासनाद्वारे मुद्रित/छापले जाते, तर इतर सर्व चलनी नोटा ह्या भारतीय रिझर्व्ह बँकेद्वारे छापल्या जातात.
• तर सर्व चलनी नोटा व नाणी फक्त भारतीय रिझर्व्ह बँकेमार्फत चलनामध्ये आणली जातात, जे भारतातील चलन आणि नाणी जारी करणारी एकमेव प्राधिकरण आहे.
• एक रुपयाच्या नोटेवर वित्त सचिवांची स्वाक्षरी असते (शासनाने छापलेली), जे चलन प्रणालीचे आधारभूत एकक असल्याची साक्ष देते.
• नाणी व एक रुपयाची नोट भारत शासनाद्वारे मुद्रित/छापली जाते, जी भारत शासनाची जबाबदारी असते.
• परिचलन प्रक्रियेचा एक भाग म्हणून, भारतीय रिझर्व्ह बँक, भारत शासनाकडून एक रुपयाची नोट आणि मुद्रित नाणी विकत घेते, म्हणून नाणी व एक रुपयाची नोट भारतीय रिझर्व्ह बँकेच्या ताळेबंदाच्या मालमत्ता विभागांतर्गत येतात.
• भारतीय रिझर्व्ह बँकेद्वारे जारी केलेल्या सर्व नोटा (एक रुपयाची नोट वगळता) भारतीय रिझर्व्ह बँक अधिनियम, 1934 मधील अनुच्छेद 33 मध्ये परिभाषित केल्यानुसार, सोने, सरकारी रोखे आणि विदेशी चलनातील मालमत्ता यांसारख्या मालमत्तेद्वारे समर्थित आहेत.

• चलनी नोटा आणि नाण्यांना अपरिवर्तनीय चलन म्हणतात. त्यांना वैध चलन असे देखील म्हणतात; कारण त्याद्वारे देशाच्या कोणत्याही नागरिकाला कर्ज भरण्यासाठी/मुक्त करण्यासाठी नाकारले जाऊ शकत नाही.
• चलन = नोटा + नाणी
• अपरिवर्तनीय चलन हे एक राष्ट्रीय चलन आहे, जे सोने किंवा चांदी सारख्या वस्तूच्या किंमतीनुसार निर्धारित केलेले नसते. अपरिवर्तनीय चलनाचे मूल्य मुख्यत्वे नागरिकांच्या चलन जारीकर्त्यावरील विश्वासावर आधारित असते, जे सामान्यतः त्या देशाचे सरकार किंवा मध्यवर्ती बँक असते.